غدیر 3.در آیه 3 سوره‏ مائده که به هنگام بازگشت از حجةالوداع معرفى رهبرى معصوم در غدیر خم نازل مى‏شود، اینگونه مى‏فرماید: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی»

 

 بسم الله الرحمن الرحیم                       

الحمد للّه‏ رب‏ العالمین‏ بارى الخلائق اجمعین و الصلاة و السلام على عبد اللّه و رسوله، و حبیبه و صفیه، و حافظ سره و مبلغ رسالاته، سیدنا و نبینا و مولانا ابى القاسم محمد (ص)، و على آله الطیبین الطاهرین المعصومین اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم

1. غدیر1
2. در آیه 3 سوره‏ى مائده که به هنگام بازگشت از حجةالوداع در سال دهم هجرى و بعد از معرفى رهبرى معصوم در غدیر  خم نازل مى‏شود، اینگونه مى‏فرماید: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی» امروز نعمت خود را بر شما تمام کردم.
3. کسانى که درباره جانشین واقعى پیامبر نیز کتمان حقیقت کنند، دچار این عقوبت خواهند شد. آنانکه ماجراى غدیر  خم را در کتب تفسیر و تاریخ خود محو و مسیر آیات را تحریف و توجیه مى‏کنند و مردم را به جاى امام معصوم به سراغ دیگران مى‏فرستند، دچار کتمان حقیقت شده‏اند
4. غدیر  در قرآن‏ :اگر هر یک از اکمال دین، اتمام نعمت، رضایت حقّ و یأس کفّار به تنهایى در روزى اتفاق افتد، کافى است که آن روز از «ایّام‏اللّه» باشد. تا چه رسد به روزى مثل غدیر ، که همه‏ى این ویژگى‏ها را یک جا دارد. به همین دلیل در روایات اهل‏بیت علیهم السلام عید غدیر  از بزرگ‏ترین اعیاد به شمار آمده است.
5. پس از تعیین حضرت على علیه السلام به امامت در غدیر  خم، آیه سوم همین سوره نازل شد که امروز نعمتم را بر شما تمام کردم.
6. تأکید این آیه بر مفاهیمى چون نعمت، میثاق، اطاعت، علم به ذات الصّدور، آن هم پس از آیه‏ى غدیر خم، مى‏تواند اشاره به فراموشى محتواى آیه سوم و تخلّف از خط غدیر  باشد. (چنانکه امام باقر علیه السلام فرمود.) وَ اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ ...
7. مصداق روشن پیروان رضوان خدا در «مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ»، پویندگان خط «غدیر  خم» اند، چون آیه‏ى «رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً» بعد از نصب علىّ‏بن ابى‏طالب علیهما السلام به مقام جانشینى پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نازل شد.
8. امام صادق علیه السلام فرمود: «على علیه السلام هزاران شاهد در غدیر  خم داشت، ولى نتوانست حقّ خود را بگیرد، در حالى که اگر یک مسلمان دو شاهد داشته باشد، حقّ خود را مى‏گیرد!»
9. این آیه به دلایلى که خواهد آمد مربوط به جانشینى حضرت على علیه السلام و نصب او به ولایت در غدیر  خم به هنگام برگشت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله از سفر حج در سال دهم هجرى است. جالب اینکه این آیه در میان دو آیه‏اى قرار گرفته که مربوط به اقامه‏ى کتاب آسمانى است و شاید اشاره به این باشد که میان رهبر معصوم و اقامه‏ى کتاب آسمانى، پیوند محکمى برقرار است. آرى، امام است که مى‏تواند کتاب آسمانى را به پا دارد و این کتاب خداست که مى‏تواند امام واقعى را معرّفى کند.
10. همه‏ى مفسّران شیعه به اتکاى روایات اهل بیت علیهم السلام و نیز بعضى از مفسّران اهل‏سنت به عنوان یکى از مصادیق، آیه را مربوط به نصب حضرت على علیه السلام در غدیر  خم به ولایت وامامت امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام است.
11. صاحب تفسیر المنار از مُسند احمد و ترمذى و نسائى و ابن ماجه، حدیثِ «مَن کنتُ مولاه فعلىّ مولاه» را با سند صحیح و موثّق بیان کرده است و سپس با دو جمله به خیال خود در آن تشکیک نموده است: اوّل این‏که مراد از ولایت، دوستى است. (غافل از آنکه دوستى نیاز به بیعت گرفتن و تبریک گفتن و آن همه تشریفات در غدیر  خم نداشت) دوم آنکه اگر حضرت على علیه السلام امام و رهبر بعد از رسول اکرم صلى الله علیه و آله بود، چرا فریاد نزد و ماجراى نصب خود را در غدیر  نگفت؟! (غافل از آنکه در سراسر نهج‏البلاغه و کلمات حضرت على علیه السلام ناله‏ها و فریادها مطرح است؛ ولى صاحب المنار گویا آن ناله‏ها و فریادها را نشنیده است).
12. روایات بسیارى از شیعه و سنّى، ما را از تحیّر نجات داده و راه را نشان مى‏دهد. روایات مى‏گوید: آیه مربوط به هجدهم ذیحجه سال دهم‏هجرى در سفر حجةالوداع پیامبر اسلام است، که آن حضرت در بازگشت به سوى مدینه، در مکانى به نام «غدیر  خم» به امر الهى فرمان توقّف داد و همه در این منطقه جمع شدند. مکانى که هم آب و درخت داشت و در گرماى حجاز، کارساز بود و هم محلّ جداشدن کاروان‏هاى زائران مکّه بود و اهل یمن، عراق، شام، مدینه و حبشه از هم جدا مى‏شدند.
13. پس از وفات حضرت رسول صلی الله علیه وآله ، حضرت زهرا علیها السلام به در خانه‏هاى مردم مى‏رفت و مى‏گفت: مگر نبودید و نشنیدید که رسول خدا در غدیر  خم چه فرمود؟ مى‏گفتند: ما در غدیر  خم، در فاصله دورى بودیم و صداى پیامبر را نمى‏شنیدیم!! اللّه اکبر از کتمان، از ترس، از بى‏وفایى و از دروغ گفتن به دختر پیامبر خدا.
14. این سوره با جمله‏ى «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» آغاز شده و ماجراى غدیر  در آیه‏ى 67 مطرح شده و در این آیه پیمان‏شکنى و کشتن اولیاى خدا و تکذیب آنان مطرح شده، مى‏تواند ضمن افشاگرى از حالات بنى‏اسرائیل، مایه‏ى عبرت و زنگ خطرى براى مسلمانان باشد تا پیام و پیمان غدیر  خم را نادیده نگیرند.
15. در دعایى از امام صادق علیه السلام نقل شده که پس از نماز عید غدیر ، از خدا خواسته شود نعمت‏هایش را براى ما مستدام بدارد، چون خود فرموده است: فمستقر و مستودع.
16. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در غدیر خم به مردم فرمودند: «معاشر النّاس سلّموا على علىّ بامرة المؤمنین» اى مردم! به علىّ به عنوان امیرالمؤمنین سلام کنید و بگویید: الحمدللّه الّذى هدنا لهذا ....
17. پس از تعیین حضرت على علیه السلام به امامت از سوى پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله که به فرمان خداوند در غدیر  خم انجام شد و حضرت فرمودند: «مَن کنت مولاه فهذا علىّ مولاه»، نعمان‏بن حارث که از منافقان بود، نزد پیامبر آمده، گفت: ما را به توحید، نبوّت، جهاد، حج، روزه، نماز و زکات، دستور دادى پذیرفتیم، حالا هم این جوان را امام ما قرار داده‏اى؟! پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: وَ اللَّهِ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ إِنَّ هَذَا مِنَ اللَّهِ‏
18. روز عید غدیر  خم شخصی به نام حارث بن نعمان خدمت پیغمبر رسید و گفت: گفتی نماز بخوانید خواندیم، گفتی حج به جا آورید، رفتیم. دستور روزه آمد اطاعت کردیم. حالا پسر عمویت را برای بعد از خودت نصب می کنی، به من بگو آیا این جمله‏ مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ‏ آیا این از خداست یا از خودت. حضرت فرمود: وَ اللَّهِ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ إِنَّ هَذَا مِنَ اللَّهِ‏
19. مرحوم علامه امینى قدس سره در کتاب شریف الغدیر  نام سى نفر از بزرگان مفسّرین و محدّثین، از قرن سوم هجرى تا قرن چهاردهم را نقل کرده که گفته‏اند: شأن نزول آیه «سَأَلَ سائِلٌ» مربوط به شخصى مى‏باشد که به پیغمبر گفت: نصب امیرالمؤمنین به خلافت در روز غدیر  از طرف خودت بود یا از طرف خدا؟! ما را به حج و روزه و زکات فرمان دادى و ما قبول کردیم، امّا راضى نشدى، تا آن که پسر عموى خودت را بر ما حاکم کردى! سپس گفت: «اللَّهُمَّ إِنْ کانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ» خدایا اگر این امر حق است از آسمان سنگى بباران (تا نابود شویم و شاهد چنین روزى نباشیم). سنگى فرود آمد و او نابود شد و این آیه نازل شد. «سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ»
20. مادامى که انسان در مدار احسان و تقوا باشد، خدا با اوست، ولى اگر از مدار خارج شد، مشمول لطف خدا نیست. باید دید مسیر حرکت‏ها، موضعگیرى‏ها، عکس العمل در برابر غدیر  خم و بیعت به کجا انجامید؟
21. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در آخرین حج خود در مسیر برگشت از مکّه (روز هیجدهم ذى‏الحجه) در غدیر  خم به فرمان خداوند، حضرت على علیه السلام را جانشین خود قرار داد، آیه نازل شد امروز من اسلام را به عنوان دین کامل براى شما پسندیدم؛ «رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً» در این آیه نیز وعده‏ى خداوند پیروزى آن دینى است که پسندیده است؛ «دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضى‏ لَهُمْ».
22. بنابراین اسلامى که جهان را خواهد گرفت، اسلامِ غدیر خم است.
23. ما مى‏توانیم تمام کارهاى خود را رنگ الهى دهیم، چنانکه قرآن مى‏فرماید: «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً» مثلًا هرگاه صورت خود را مى‏شوییم، قصد وضو نماییم، هرگاه مى‏نشینیم مثل پیامبر صلى الله علیه و آله روبه قبله نشینیم، به جاى مدرک و مقام، براى رضاى خداوند درس بخوانیم، لباسى که براى همسر مى‏خریم، به مناسبت اعیاد مذهبى همچون عید غدیر  یا تولّد حضرت زهرا علیها السلام باشد، هدیه‏اى که براى فرزند خود مى‏خریم به مناسبت کسب یک کمال معنوى باشد، همان گونه که در این آیه به جاى هشت سال فرمود: به اندازه‏ى هشت حج.
24. اگر مسلمانان تسلیم این آیه بودند، پس از آن که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در غدیر  خم به فرمان خداوند على علیه السلام را به جانشینى خود و رهبرى امّت اسلام معرّفى کرد و فرمود: «من کنت مولاه فهذا على مولاه» دیگرى را بر على علیه السلام ترجیح نمى‏دادند.
25. هنگامى که رسول خدا صلى الله علیه و آله در غدیرخم، حضرت على علیه السلام را به جانشینى خود منصوب کرد، بعضى گفتند: محمّد در بالا بردن بازوى پسر عمویش (از تعصّب فامیلى و فامیل مدارى) کوتاهى نمى‏کند. آنگاه این آیات نازل شد.
26. نیش و نوشهاى برخى مسلمانان و مخالفان به پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله، در ماجراى نصب حضرت على علیه السلام به امامت در غدیر  خم، به قدرى بود که خداوند، پیامبرش را سفارش به صبر مى‏کند. سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ ... فَاصْبِرْ صَبْراً جَمِیلًا
27. نمونه این استضعاف و پشت پازدن به نداى انبیا را درباره پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله نیز مى‏بینیم، آنجا که در بستر رحلت فرمود: «قلم و کاغذ بیاورید تا مطلبى بنویسم» چگونه به حضرتش جسارت شد و درباره تعیین رهبر براى امت، در ماجراى غدیر  از خود بى‏تفاوتى نشان دادند و نصب پیامبر را نادیده گرفته، به سراغ دیگرى رفتند.
28. حدود صدهزار نفر در غدیرخم، مقام رهبرى را به حضرت على علیه السلام تبریک گفتند و پس از دو ماه به کلى فراموش کردند. بعد از قتل عثمان همه اقشار دور آن حضرت را گرفتند و با او بیعت کردند ولى طولى نکشید که گروهک‏هایى علیه نظام او قیام نمودند وجنگ‏هاى جمل، نهروان و صفّین را به راه انداختند.
29. چنانکه عدّه بسیار زیادى از اصحاب رسول خدا که مورد قبول همه مسلمانان هستند نیز این ماجرا را نقل کرده و گفته‏اند که آیه درباره ماجراى غدیر  خم و مسئله جانشینى پیامبر است. براى آشنایى بیشتر مى‏توانید به کتاب الغدیر  و تفسیر نمونه مراجعه فرمائید.
30. علّامه امینى در اوائل جلد یکم کتاب الغدیر ، نام 356 نفر از علماى اهل سنت که داستان غدیر  را نقل‏کرده‏اند، ذکر نموده است‏
31. از همه گذشته پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله براى معرفى و نصب امام، مدت‏ها در بیابان غدیر  خم براى تمرکز و اجتماع مردم صبر کرد و همین که همه مردم در مکان واحد جمع شدند مسئله رهبرى معصوم را بیان فرمود و حال آنکه براى بیان دیگر زیربناها چنین نکرد.
32. ماجراى غدیر : پس از بجاى آوردن اعمال حج، در برگشت، کاروان به چهار راهى رسید که حجاج هر کدام به راه خود مى‏رفتند. نام آن محل، غدیر خم بود.
33. هنگامى که فاطمه زهرا علیها السلام در تاریکى‏هاى شب به در خانه مهاجر و انصار مى‏آمد و سخنان پیامبر را در ارتباط با جریان غدیر  و خلافت على علیه السلام به آنها یادآورى مى‏کرد، نگویند: ما نشنیدیم!
34. آیا پیام غدیر ، دوستى علىّ علیه السلام بود؟
35. در بیان ماجراى آخرین سفر حج رسول خدا از کوچک‏ترین مطلبى فرو گذار نکرده‏اند و به اصطلاح قدم به قدم ماجراى سفر رسول خدا به مکه را نوشته و نقل کرده‏اند، اما از برگشت رسول خدا از آن سفر حج و رفتن به مدینه، اصلًا خبرى نیست! زیرا در نقل آن بایستى ماجراى غدیر  خم را نقل مى‏کردند، لذا مغرضانه هیچ نقلى از برگشت نیست!!
36. اى کاش، جاده از کنار سرزمین «غدیرخم» مى‏گذشت تا در مسیر، جایگاه انتصاب مقام رهبرى را هم مى‏دیدیم و به یاد مى‏آوردیم که اینجا غدیر خم است. در مسیر راه مدینه است. محل جدا شدن حجاج مدینه و یمن و حبشه از یکدیگر است. اینجا، محلى است که رسول خدا صلى الله علیه و آله حامل رساندن پیامى بس بزرگ شد. اینجا، مکانى است که حجاج آخرین دیدار را با رسول گرامى صلى الله علیه و آله داشتند و بعد هر دسته از طریقى به سوى دیار خود رفتند. اینجا، محل سخنرانى رسول الله صلى الله علیه و آله است. بهر حال خداوند جزاى کسانى که منطقه غدیر  خم و حوادث آن را نادیده گرفته‏اند بدهد.نگفته اند که اینجا، غدیر خم است.
37. این حوادث تلخ در امت اسلام هم بوده است. رسول خدا (صل الله علیه وآله ) على‏بن ابیطالب را در غدیر  خم در میان حدود صدهزار نفر به جانشینى پس از خود منصوب کرد؛ ولى مردم به قول دعاى ندبه، فرمان رسول اللّه را امتنان نکردند.
38. آرى پیامبر خدا صلى الله علیه و آله قرآن مجسم بود و چون پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله حضرت على علیه السلام را در آیه مباهله جان خود دانسته است، پس آن حضرت نیز قرآن مجسم است و اگر در روایات آمده است که نماز بى ولایت على علیه السلام قبول نیست، جاى تعجّب نیست. زیرا در آیه غدیر خم خداوند به پیامبرش خطاب کرد که رسالت بدون ابلاغ ولایت قبول نیست: «یا ایّها الرّسول بلّغ ... و ان لم تفعل فما بلغت رسالته» اى پیامبر آنچه از طرف پروردگارت به تو نازل شد ابلاغ کن و اگر انجام ندهى رسالت الهى را نرسانده‏اى. آرى رسالت پیامبر نیز بدون ولایت مردود است.
39. قرآن کریم دینى را کامل مى‏داند که علاوه بر دستورات خوب، رهبرى جامعه را به فردى بسپارد که تمام کمالات را داشته باشد. در سوره مائده آیه سوم میخوانیم‏: [الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُم‏]، امروز دین شما را کامل کردم. و آن روز، همان روزى بود که پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) در بازگشت از آخرین سفر حج، در سرزمین غدیر  خم، به فرمان پروردگارش دست امام على (علیه السلام) را بلند کرده و به مردم اعلام فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِىٌّ مَوْلَاهُ»، هر کس که من مولا و سرپرست او هستم، على مولا و سرپرست اوست.
40. اولین امام ما حضرت على (علیه السلام) است که بارها و بارها توسط پیامبر اسلام به مردم معرفى شد و در اواخر عمر نیز هنگامى که از آخرین سفر حج برمیگشتند به فرمان خداوند در مراسمى باشکوه بعد از نماز ظهر و سخنرانى در غدیر  خم، ایشان را به همه معرفى کردند.

0. سالهاست در فکر ترویج تفسیر قرآن هستم و در این راستا خداوند توفیقاتى مرحمت فرموده است. در سال هشتاد که از حج برگشتم، پیشنهاد دوستان در ستاد تفسیر، مرا در شب و روز عید غدیر  به فکر واداشت که آیا مى‏توان مسیر سخنرانى‏هاى محرم را قرآنى کرد، یعنى سیماى امام حسین علیه السلام و اهداف آن عزیز را ومسائل کربلا و صحنه‏هایى که پیش آمد از جهاد، تصمیم، عشق، ایمان، خلوص و شهادت‏ که اهل بیت قرآن  مجسم هستند . اللهم صل علی محمد وآل محمد عجل فرجهم باز نگری 9 /12/1402—18 شعبان1445چهار شنبه