پردازش اربعین حسینی

                            بسم الله الرحمن الرحیم

1. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

1. 54- امیر المومنین خطبه متقین نهج البلاغه - پرهیز از طمع ‏ «و تحرجا عن طمع »- پرهیز از طمع ‏ ترجمه: و (مى‏بینى براى هر یک از آنها) دورى و اجتناب از طمع .***
2. شرح: «تحّرج» از ماده «حرج» و در اصل، به معنى مجتمع و محل اجتماع شى‏ء است و سپس به تنگى و ضیق بین دو چیز اطلاق شده و براى امور ضیق حرج اطلاق مى‏شود و نیز به معنى گناه هم آمده است، و ماده تفعّل آن «تحّرج» و انفعال آن «انحراج» به معنى دورى و اجتناب از گناه و ضیق است‏ و در این فراز که به طمع  اضافه شده یعنى دورى از طمع .
3. اما «طمع » در لغت به معنى شوق و جذب شدن نفس به طرف چیزى است از روى شهوت و میل به آن چیز. و چون بیشترین طمع  به خاطر هواى نفسانى است، گفته‏اند: طمع ، طبع وطبیعتى است.
4. طمع  دو گونه است: ممدوح و مذموم، ممدوح مثل مثل طمع  در عفو خداوندى، چنانکه امام سجاد (علیه السلام) در دعاى ابوحمزه مى‏فرمایند: «اذا رَأَیتُ مولاى ذنوبى فَزِعت، و اذا رَأَیْتُ عَفْوکَ طمع ت؛ «وقتى مولاى من گناهانم را مى‏بینم فزع و جزع مى‏کنم، و وقتى عفو تو را مى‏نگرم، طمع  مى‏کنم» یا مثل طمع  در رأفت و رحمت الهى چنانکه امام سجاد (علیه السلام) در همان دعا مى‏فرمایند: «فَانَّما اسْئَلک لَقَدیم الرِّجاء لَک وَ عَظیم الطمع  فیکَ الَّذى اوْ جَبْتَه عَلى نَفْسَکَ مِنَ الرأفة و الرَّحمة»: «همانا به خاطر قدم امید به تو و عظمت طمع  (بندگان) در وجود تو طلب مى‏کنم آنچه را که واجب کردى بر نفس خودت که رأفت و رحمت است».البته این طمع  ممدوح و امید به این رحمت و ثواب و قرب الهى و دخول در جنّت به صرف طمع  حاصل نمى‏شود. آن امام سجاد (علیه السلام)، که طمع  در رحمت الهى دارد، به وظائف و تکالیف الهى نیز عمل کرده، و چنین توقعى دارد.
5. بهشت وسختی ها وجهنم وشهوت - در آیه 214 سوره بقره چنین مى‏خوانیم: أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ: «آیا گمان کردید داخل بهشت مى‏شوید (بدون اینکه سختى و رنج ببینید) و هنوز نیامده است مثل کسانى که قبل از شما بودند، ناراحتى جنگ و سختى و شدت درونى را کشیدند ..». این آیه نشان مى‏دهد که بدون تحمل سختى و مشقت توقع دخول در بهشت‏ توقعى بى‏جا است چرا چنین نباشد که: «انّ الجَنة حُفَّت بِالمکاره و انّ النار حُفَّتْ بالشهوات»: بهشت پیچیده به سختیها و آتش جهنم پیچیده به شهوات است. از لابلاى جهادها و دریاهاى آتش و فراز و نشیبهاى خطرناک باید بگذرى، تا به بهشت رسى، ولى رسیدن به آتش جهنم از لابلاى هوا و هوسها است.
6. و طمع  مذموم همان طمع  خاصى است که در عرف گویند، فلانى طمع  خام دارد، یعنى چشمش به مالِ در دست مردم است.
7. فساد مرد طمع  و آز - این طمعى است که فرمودند خصلت ناپسند و زشتى است، این نوع طمع  حکمت را از قلب علماء مى‏برد کمى طمع ، ورع و پرهیزگارى زیاد را فاسد مى‏کند، همین طمع  است که درباره آن فرمودند: هیچ چیزى مثل بدعت دین را خراب نمى‏کند و هیچ چیزى مثل طمع  و آز مرد را فاسد نمى‏کند.
8. چشم و عقل انسان را کور - در روایت از مولى على (علیه السلام) رسیده که: «اکْثَرُ مَصارعِ العُقُول تَحتَ بُروق المَطامِع» «بیشترین زمین خوردن عقلها زیر برقهاى طمع ها است». برق طمع  مى‏درخشد و چشم و عقل انسان را کور کرده و انسان به زمین مى‏خورد
9. عقل را از بین مى‏برد - و از همان حضرت است: «مَا الخَمر صَرَفاً بِأذهب بعقول الرجال مِنَ الطمع »: «هیچ شرابى بیش از طمع عقل را از بین نمى‏برد». به قول مولى على (علیه السلام) «عقل نادانها در نزد غرور و مستى طمع ها فریب مى‏خورد، و در همین وقت مردم از نظر عقل امتحان مى‏شوند».
10. کلید هر پلیدى - در روایتى از پیامبر (صلى الله علیه و آله) آمده: «ایّاکَ وَ اسْتِشْعارَ الطمع  فَانَّهُ یَشُوب القَلْبَ شِدةُ الحِرْصَ وَ یَخْتِمُ على القُلُوب بِطابع حُبِّ الدُّنیا وَ هُوَ مِفْتاحُ کُلِ سَیِّئة و رأسُ کُلّ خَطیئَة و سَبَبُ احْباطِ کلِّ حَسَنَة»: «بپرهیز از این که طمع  را مثل موى بدن جزء وجودت کنى، (استشعار از شعر به معنى مو است) زیرا شدت حرص قلب را آشفته مى‏سازد و بر قلبها مهر دوستى دنیا مى‏زند، و آن (محبت) کلید هر پلیدى و منشأ هر گناهى و سبب نابودى هر حسنه و ثوابى است».
11. میوه طمع  ذلت دنیا - مولى على (علیه السلام) فرمودند: «ثَمَرةُ الطمع  ذُلّ الدّنیا و شِقاء الآخرة»: «ثمره و میوه طمع  ذلت دنیا و شقاوت در آخرت است».
12. طمع ذلیل کننده است - در جاى دیگر فرمود:«لا شِیمَةَ أذَل مِنَ الطمع »؛ «هیچ خوى و عادتى پست‏تر از طمع  نیست».مولى در نهج البلاغه در ردیف اوصاف حضرت عیسى (علیه السلام) چنین مى‏فرمایند: «لَم تَکُن لَهُ زَوجَةٌ تَفْتِنُهُ و لا وَلَدٌ یَحْزُنُهُ و لا مالٌ یَلْفِتُهُ و لا طمع  یُذِلُّه»؛ «براى او همسرى نبود تا گمراهش کند، و نه فرزندى که محزونش نماید و نه مالى که نظر او را به خود جلب کند و نه طمع ى که او را ذلیل گرداند».
13. پناه برطمع و حرص - مولى درباره منافقین نیز بعد از این که مى‏فرماید در برابر هر حقى باطلى در برابر هر دلیلى قطعى، شبهه‏اى، و براى هر زنده‏اى کشنده‏اى و براى هر در بى‏کلیدى، و براى هر شبى چراغى مهیا کرده‏اند، مى‏فرماید: «یَتَوَصَّلون الَى الطمع  بالیأس لَیُقیمُوا به اسْواقَهم و یُنْفِقُوا به اعْلاقَهُم»:
14. «منافقین بخاطر مأیوس بودن، به طمع  و حرص پناه مى‏برند، تا بازارهاى خود را برپا داشته (و گرم کنند) و با طمع  خدعه و نیرنگهاى زینت داده شده خود را ترویج و عرضه مى‏کنند».
15. با نیرنگهائى  که تزئین مى‏کنند - (4). خطبه 194 نهج‏البلاغه صبحى صالح ینفقوا بمعنى ترویج دادن در مقابل کساد است و اعلاق جمع علق به معنى شى نفیس است که در اینجا مراد نیرنگهائى است که تزئین مى‏کنند و جلوه مى‏دهند. (شرح لغات از نهج‏البلاغه صبحى صالح) ..
16. طمع ؛ بندگى و ذلت - پس اى برادر خود را به بندگى طمع  مسپار که طمع  خود، بندگى و ذلت است و در مقابل چشم نداشتن به آنچه در دست مردم است، آزادى و حرمت است‏ «الطمع  رِقّ الْیأس عتقٌ».
17. راضى به نان خود - علامه شیخ محمدتقى تُستَرى در شرح نهج‏البلاغه خود بنام «نهج الصباغة» در جلد 10، صفحه 2 چنین گوید که «فتح موصلى» به دو بچه رسید که یکى تکه نانى داشت که بر آن عسل بود، و به دست دیگرى نیز تکه نانى بود که خورشتى روى آن مالیده بود آن بچه به بچه‏اى که عسل بر نان او بود گفت: از نانت به من بده، آن بچه گفت اگر سگ من شوى به تو مى‏دهم، گفت باشد و بچه مقدارى نان و عسل به او داد و طنابى و ریسمانى در دهان او گذارد و شروع به کشیدن کرد، «فتح» گفت «لو لا رضیت بخبزک ما کنت کلبا»: «اگر به نان خود راضى مى‏شدى دیگر سگ نبودى»، شاعر نیز گفته: کَلَّفَنى حُبِّى للدراهم‏ ..... و قِلة البَقوى على المغارم..... خدمة مَنْ لستُ له بخادم‏...(پول‏دوستىِ من اندک مالِ باقى مانده در اثر خسارتها، وادارم کرد خدمت کسى کنم که خادم او نبودم).
18. افسار برگردن حقیقت طمع  است!- این حکایت گرچه بچه‏گانه به نظر مى‏رسد ولى گویاى واقعیتى بزرگ است، واقعیتى که شاید هر روز و شب با آن برخور مى‏کنیم، و متوجه نیستیم، در واقع هر طمعى به مال کسى و درخواست از دیگرى و چشم داشتن به مال او، افسار انداختن به گردن خود است، این افسار همان حقیقت طمع  است!
19. پرتگاه و افسار طمع - این است که امام باقر (علیه السلام) فرمودند: «بئس العبد عبد له طمع  یقوده»: «بد بنده‏اى است بنده‏اى که داراى طمعى باشد که او را (به هر طرف) بکشد»، افسار طمع ، انسان‏ را به هر جا و هر پرتگاهى مى‏کشد ولى متوجه نیستیم.
20. تمام خیر بر قطع طمع - پیامبر گرامى (صلى الله علیه و آله) نیز فرمودند: «تمام خیر را در قطع طمع  از آنچه در دست مردم است، یافتم» اى عزیز چشم از مال مردم بپوش و به آنچه خدا روزى تو کرده است راضى شو که هیچ ثروتى بالاتر از این چشم‏پوشى نیست، هیچ آزادى بهتر از این نیست (کسى که مى‏خواهد در طول حیاتش آزاد زندگى کند، نباید طمع  در قلب او سکنى گزیند).
21. اهانت به نفس خود - کسى که طمع  کند، به غیر از این که به نفس خود اهانت کرده، کارى نکرده است، مولى على (علیه السلام) مى‏فرمایند: «ازْرى بِنَفْسِهِ مَنْ اسْتَشْعَرَ الطمع » کسى که طمع  را شعار خود کرده و مثل پیراهن زیرین به بدن خود چسبانده است، اهانت به نفس خود کرده است.
22. موجب و کینه و حسد و عداوت و غیبت و رسوائى - مرحوم خوئى در شرح خود در ذیل این فراز در وجه دورى پرهیزگار از طمع ‏ چنین گوید: «پرهیزگار چشم طمع  به آنچه‏ در دست مردم است، ندارد، زیرا علم دارد که طمع  از رذائل نفسانى و منشأ مفاسد عظیم است، چون موجب ذلّت و استخفاف و کینه و حسد و عداوت و غیبت و رسوائى و نرمش با اهل معصیت و نفاق و ریا مى‏شود و مایه مسدود شدن باب نهى از منکر و امر به معروف و ترک توکل بر خدا و انابه سوى او و عدم رضایت به قسمت الهى مى‏شود».
23. طمع  و حرص خروج از ایمان - یکى از یاران امام صادق (علیه السلام) به نام «سعدان» مى‏گوید به امام صادق (علیه السلام) گفتم: چه چیزى ایمان را در بنده تثبیت مى‏کند، قال: الورع (فرمود: پرهیزگارى و عفت نفس) گفتم: چه چیزى ایمان را از او خارج مى‏کند؟ قال: الطمع  (فرمود: طمع  و حرص).
24. دعا با خوف وطمع -. با خوف و طمع دعا کنند وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً اعراف/ 56.. یقین به اجابت دعا داشته باشد..قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): ادْعُوا اللَّهَ وَ أَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالاجَابَةِ عده‏الداعی، ص 144.
25. طمع نداشتن‏ در امور مادی : عَنِ الْبَاقِرِ (علیه السلام) قَالَ‏ اطْلُبْ بَقَاءَ الْعِزِّ بِإِمَاتَةِ الطَّمَع‏ بحارالانوار، ج 75، ص 162
26. کلید ذلت طمع. طمع‏ : قَالَ الْکَاظِمُ (ع) یَا هِشَامُ إِیَّاکَ وَ الطَّمَعَ وَ عَلَیْکَ بِالْیَأْسِ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ أَمِتِ الطَّمَعَ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ فَإِنَّ الطَّمَعَ مِفْتَاحٌ لِلذُّلِ‏ تحف‏العقول، ص 399.
27. تر س و طمع - اگر در دنیا جزا باشد مردم از ترس و طمع خوب مى‏شوند اگر در دنیا جزا باشد مردم یا از ترس خوب مى‏شوند
28. طمع مانع درک حقیقت‏ : هوس طمع- افرادى حقوق بگیر هستند. چون حقوق بگیرند، وقتى خلاف مى‏بینند، مى‏ترسند حق را بفمند یا بگویند. مى‏ترسند حقوقشان قطع بشود. آن چیز که لب ایشان را بسته است حقوق ایشان است. طمع باعث مى‏شود که انسان حق را نگوید.
29. دروغ بخاطر طمع‏ :گاهى طمع باعث مى‏شود که دروغ مى‏گوید، چند خریدى؟ مى‏خواهد سود بیش‏ترى ببرد. مثلًا سى صد تومان خریده است مى‏گوید: سى صد و پنجاه تومان خریده‏ام، دروغ مى‏گوید به حساب این که درآمد بیش‏ترى داشته باشد.
30. رمز ذلت - حرص و طمع، رمز ذلّت‏ : «بَقَاءَ الْعِزِّ بِإِمَاتَهِ الطَّمَعِ» (بحارالانوار/ ج 75/ ص 162) اگر مى‏خواهى عزتت باقى بماند طمعت را قطع کن.
31. مذمّت حرص و طمع در کسب مال و ثروت‏ : خوب! آدم حریص اول خودش را فراموش مى‏کند، این‏هایى که مال دنیا را خیلى دوست دارند. مال دنیا را دوست دارند، حالا! خودش را فراموش مى‏کند. خدا را هم فراموش مى‏کند. حساب را هم فراموش مى‏کند. دوستانش را فراموش مى‏کند، سلامتى خودش را هم فراموش مى‏کند. آدمى که حرص مى‏زند، چون مى‏خواهد پول زیادى به دست آورد، یادش مى‏رود که مریض مى‏شود، سلامتى‏اش را از دست مى‏دهد. رفقایش را از دست مى‏دهد، چون حرص دارد، سخاوت ندارد. آدم حریص چند چیز را فراموش مى‏کند. 1- خدا را فراموش مى کند. 2- خودش را فراموش مى‏کند. 3- سلامتى را فراموش مى‏کند. 4- دوستانش را فراموش مى‏کند.
32. طمع وزندگی حرام - رباخوار، بسیار ناسپاس و گنهکار است. او با گرفتن ربا خود را ضامن مردم، زندگى خود را حرام، عباداتش را باطل، و حرص و طمع‏ قساوت را بر خود حاکم مى‏گرداند. «کَفَّارٍ أَثِیمٍ»
33. خود باختگی در طمع - به بهانه‏ى جذب کفّار، به آنها محبّت نکنید، زیرا گاهى انگیزه‏ى واقعى محبّت، طمع‏ یا ترس و یا خودباختگى است. «إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ»
34. راه نفوذ دشمن در مسلمانان، یا ترس و طمع‏ خودمان است و یا بى‏پروایى و بى‏تقوایى ما که صبر و تقوا، راه چاره آن است. «إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لا یَضُرُّکُمْ»
35. به طمع‏ مال دنیا، دچار کتمان و لغزش نشوند. «وَ لا تَشْتَرُوا بِآیاتِی ثَمَناً قَلِیلًا»
36. طمع به منافع ستمگران - امام حسین علیه السلام در توضیح این آیه فرمود: دلیل سکوت علما و رها کردن امر به معروف و نهى از منکر، یا طمع‏ به منافع ستمگران است و یا ترس از آنان «رغبة فیما کانوا ینالون منهم أو رهبة مما یحذرون»
37. طمع بر رحمت الهی- به نقل ابن عبّاس، هنگامى که آیه‏ى‏ «وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ‏ءٍ» نازل شد، شیطان نیز در رحمت الهى طمع‏ کرد و گفت: عبارت‏ «کُلَّ شَیْ‏ءٍ»، شامل من هم مى‏شود. خداوند براى رفع این توهّم فرمود: فَسَأَکْتُبُها لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ‏ ...آرى، رحمت الهى گسترده است و به همه کس مى‏رسد، امّا شمول رحمت براى غیر مؤمنان، به تفضّل الهى است.
38. الهى آن عارف شیدا در ذیل این فراز (تحرجا عن طمع ) گوید:

0. مقام قدس کرّمنا است دلبند		بر آن ملک و بر آن دو لب طمع  بند
   طمع  بر گلشن جان بایدت بست‏		که از لعل لب جانان شوى مست‏

   ***اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج‏2، ص: 227.. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم