کتاب سه : زمینه‏هاى رشد در جامعه، سه چیز است: دانشمند بودن، خداترسى و نداشتن روحیّه‏ى استکبارى. «قِسِّیسِینَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ»

                  بسم الله الرحمن الرحیم

                 اللهم صل علی محمد وآل محجمد وعجل فرجهم

             کتاب سه : 2-

0. سه چیز نشانه‏هاى ایمان راستین سه چیز است: الف: به جاى طاغوت، داورى را نزد پیامبر بردن. «یُحَکِّمُوکَ» ب: نسبت به قضاوت پیامبر، سوءظن نداشتن. «لا یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً»ج: فرمان پیامبر را با دلگرمى پذیرفتن و تسلیم بودن. «وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیماً»
1. در سه‏ آیه 107 تا 109، به سه‏ گروه سه‏ هشدار داده شده است: به قاضى مى‏گوید: مواظب باش از مرز حقّ تجاوز نکنى. «بِما أَراکَ اللَّهُ» به خائن مى‏گوید: خدا ناظر کار توست. «هُوَ مَعَهُمْ» به مدافع خائن مى‏گوید: تلاش شما به درد قیامت نمى‏خورد. «فَمَنْ یُجادِلُ اللَّهَ عَنْهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ»(نساء 109)
2. سه حالت  : مردم نسبت به عبادت خدا سه‏ حالت دارند: گروهى مستکبر، گروهى تسلیم و گروهى طالب. حضرت على علیه السلام مى‏فرماید: «کفى بى عزّاً ان اکون لک عبداً و کفى بى فخراً ان تکون لى ربّا» برایم همین افتخار بس که بنده‏ى تو باشم.
3. سه‏ خدا نعوذ بالله : فرشتگان مقرّب (از جمله روح‏القدس هم) بندگى خدا مى‏کنند، چرا روح‏القدس را یکى از سه‏ خدا مى‏دانید؟ «وَ لَا الْمَلائِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ»
4. سه‏ بار در قرآن : کلمه‏ى «بَهِیمَةُ الْأَنْعامِ» که سه‏ بار در قرآن آمده به معناى حلال بودن گوشت این چهارپایان است. امام صادق علیه السلام فرمودند: مراد از «بَهِیمَةُ الْأَنْعامِ»، جنین حیوان ذبح شده است که تزکیه‏ى مادرش، تزکیه‏ى او نیز به شمار مى‏رود. مرحوم فیض در تفسیر صافى مى‏فرماید: «ممکن است این روایت بیان مصداق پنهان آن باشد و یا این‏که از شکم مادر به آنها «بهیمة» گفته مى‏شود، بنابراین منافاتى با تعمیم ندارد».
5. اعتقاد به خدایان سه‏ گانه. لا تَقُولُوا ثَلاثَةٌ ...
6. هرسه نورند : تورات، انجیل و قرآن، هر سه‏ «نور» به حساب آمده‏اند؛
7. سه‏ بار : کلمه‏ى «صابئین» که سه‏ بار در قرآن و در کنار یهود و نصارا آمده است، به کسانى گفته مى‏شود که پیرو یکى از ادیان آسمانى بودند؛ ولى به مرور زمان انحرافاتى در آنان پیدا شده است، از جمله اعتقاد به تأثیر ستارگان و کناره‏گیرى از معاشرت با مردم و داشتن آداب مخصوصى در زندگى.
8. همانا آنان که گفتند: خداوند، یکى از سه‏ تاست، کافر شدند. جز خداى یکتا خدایى نیست و اگر از آنچه مى‏گویند دست برندارند، به کافران از آنها (اهل‏کتاب) قطعاً عذابى دردناک خواهد رسید.
9. هر سه‏، : در عقیده‏ى به تثلیث، خدا، مسیح و روح‏القدس (أب و ابن و روح‏القدس)، هر سه‏، خدا محسوب مى‏شوند؛ البتّه اخیراً گروهى از دانشمندان مسیحى مى‏گویند: «عقیده به تثلیث، اعتبار علمى ندارد».
10. سه‏ دلیل : در این آیه، خداوند سه‏ دلیل مى‏آورد که عیسى علیه السلام خدا نیست: 1. او از مادر متولد شد و پسر مریم است.2. پیامبرانى مثل او نیز بوده‏اند و او بى همتا نیست.3. او هم مانند دیگران نیاز به غذا داشت و قدرتش را از لقمه نانى به دست مى‏آورد، پس از خود قدرت ندارد تا خدا باشد. آرى، آنکه نیاز به غذا دارد، نمى‏تواند خالق باشد. اینها بیان روشن و عمومى و همه فهم قرآن است.. سوره المائدة، مَا الْمَسِیحُ ابْنُ مَرْیَمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَ أُمُّهُ صِدِّیقَةٌ کانا یَأْکُلانِ الطَّعامَ انْظُرْ کَیْفَ نُبَیِّنُ لَهُمُ الْآیاتِ ثُمَّ انْظُرْ أَنَّى یُؤْفَکُونَ « آیه 75 ) »
11. سه چیز : زمینه‏هاى رشد در جامعه، سه چیز است: دانشمند بودن، خداترسى و نداشتن روحیّه‏ى استکبارى. «قِسِّیسِینَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ»
12. سقوط انسان سه‏ مرحله دارد: اعراض، تکذیب و استهزا. در این دو آیه به هر سه‏ مورد اشاره شده است. «مُعْرِضِینَ- کَذَّبُوا یَسْتَهْزِؤُنَ[I1] »
13. سه‏ نشانه : در این آیه‏، سه‏ نشانه از قدرت خداوند در زمین مطرح شد، سوره الأنعام، آیه 95..إِنَّ اللَّهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوى‏ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ مُخْرِجُ الْمَیِّتِ مِنَ الْحَیِّ ذلِکُمُ اللَّهُ فَأَنَّى تُؤْفَکُونَ
14. احکام الهى سه‏ نوع است: الف: داراى مصلحت یا مفسده‏ى واقعى است. مثل اکثر احکام.ب: داراى جنبه آزمایشى است مثل فرمان ذبح حضرت اسماعیل.ج: داراى جنبه‏ى کیفرى است،
15. سه بار نهی از کم فروشی : قوم حضرت شعیب، به خاطر کم فروشى گرفتار عذاب شدند. در قرآن نیز سه‏ بار از کم‏فروشى نهى شده است.
16. سه‏ روز روزه : در روایات آمده است: هر که در ماه، سه‏ روز روزه بگیرد، گویا همه‏ى ماه را روزه گرفته است، زیرا هر روزش ده روز حساب مى‏شود. «عَشْرُ أَمْثالِها»
17. سه چیزریشه کفر: همچنین در روایت آمده است: «ریشه‏ى کفر سه چیز است: حرص، حسد و تکبّر».
18. ابوحنیفه سه‏ عقیده داشت که آنها را القا مى‏کرد؛ یکى اینکه تمام افعال بندگان، فعل خداوند است و آنان در کارهایشان مجبورند، دوم آنکه خدا قابل دیدن است و سوم آنکه شیطان را به آتش نمى‏توان سوزاند، زیرا آتش در آتش تأثیرگذار نیست.
19. سه‏ مطلب : این آیه، ابتدا بر سه‏ مطلب تأکید مى‏کند: 1. اثبات خالقیّت خداوند. «لَهُ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ» 2. توحید و یگانگى خداوند. «لا إِلهَ إِلَّا هُوَ» 3. قیامت و حشر و نشر. «یُحیِی وَ یُمِیتُ» پایان، آیه مى‏فرماید: حال که مبدأ و معاد بدست خداست، پس به او ایمان آورید: «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ» 3-. تغییر روشنفکرانه و دست‏کارى در تقویم طبیعى،
20. سه‏ نوع تحریف : قرآن، سه‏ نوع تحریف را در قانون الهى مطرح مى‏کند: 1. تغییر واژه‏ها، 2. تغییر زمان، «انّما النسى‏ء زیادة فى‏الکفر»
21. بنى‏اسرائیل سه‏ گروه بودند: یک‏دسته قانون‏شکن، عده‏اى دیگر دلسوزان نصیحت‏گر و گروه سوم گروهى بى‏تفاوت. بى‏تفاوت‏ها به نصیحت‏گران مى‏گفتند: خود را خسته نکنید، چون حرف‏هایتان در فاسقان اثر ندارد و آنها به هر حال جهنّمى هستند. ولى ناهیان از منکر مى‏گفتند: کار ما بى‏اثر نیست، حداقل آنکه ما نزد خدا معذوریم. و چه بسا آنها به واسطه‏ى سخن ما تقوا پیشه کنند.
22. سه‏ مصداق : عبارت «الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏»، چهار بار در قرآن آمده است. اسماى حُسنى‏ سه‏ مصداق دارد: صفات الهى، نام‏هاى الهى و اولیاى الهى.
23. سه‏ تعبیر پیاپى - خطر غرور و غفلت تا حدّى است که خداوند با سه‏ تعبیر پیاپى آن را مطرح کرده است. «سَنَسْتَدْرِجُهُمْ- أُمْلِی لَهُمْ- کَیْدِی»
24. سه‏ گروه قاریان قرآن : امام باقر علیه السلام فرمودند: قاریان قرآن سه‏ گروه هستند: گروهى قرآن را وسیله‏ى کسب و کار و معاش خود دانسته، خود را بر مردم تحمیل مى‏کنند، گروهى تنها قرآن را به زبان دارند و در عمل، احکامش را رعایت نمى‏کنند و گروهى که قرآن را تلاوت کرده و دواى درد خود مى‏دانند و همواره با قرآن مأنوسند، خداوند به واسطه‏ى این افراد عذاب را دفع کرده و به خاطر آنان باران نازل مى‏کند و اینان افرادى نادر هستند. «اعزّ من الکبریت الاحمر»
25. سه‏ گروه حاضر : روز هفدهم ماه رمضان، در بیابانى بین مکّه و مدینه، سه‏ گروه حاضر بودند: مسلمانان، سپاه کفر و کاروان تجارى کفّار.
26. کفّار سه‏ برابر : پیامبر پس از اطلاع از حرکت سپاه دشمن، با یاران و اصحاب مشورت کرد، آیا به تعقیب کاروان تجارى بپردازند و یا آنکه با سپاه کفر مقابله کنند؟ نظرهاى متعدّدى بیان شد، ولى سرانجام تصمیم گرفتند با سپاه کفر مقابله کنند. با آنکه مسلمانان ساز و برگ نظامى چندانى نداشتند و به قصد جنگ ودرگیرى مسلحانه بیرون نیامده بودند و تعداد کفّار سه‏ برابر آنان بود، ولى عاقبت با امدادهاى غیبى خداوند، بر دشمن پیروز شدند.
27. سه‏ هزار فرشته‏ى : «مُردف» از «ارداف»، به معناى ردیف و پشت سر هم قرار گرفتن است، یعنى نزول فرشتگان امدادگر پیاپى و ادامه‏دار است. در آیه‏ى 124 سوره‏ى آل‏عمران، از سه‏ هزار فرشته‏ى یارى کننده یاد شده «بِثَلاثَةِ آلافٍ» و در آیه‏ى بعد، سخن از پنج هزار فرشته‏ى‏
28. سه‏ طرح و نقشه‏اى که براى مقابله‏ى کفّار با پیامبر صلى الله علیه و آله در آیه مطرح شده، محصول جلسه‏ى مشرکان در «دار النَدوه» بود و بالاخره نقشه‏ى قتل را تصویب کردند که از هر قبیله یک نفر آماده شود و دسته جمعى حمله کرده، پیامبر را بکشند تا بستگان آن حضرت نتوانند براى خونخواهى، با همه‏ى قبایل درگیر شوند.
29. و این سه‏ سهم در زمان غیبت امام، در اختیار نوّاب خاص و یا نوّاب عام او یعنى مجتهد جامع الشرایط و مرجع تقلید قرار داده مى‏شود. وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللّهِ‏ انفال/ 41.
30. سه‏ روز قبل : همچنین «عاتکه»، عمّه‏ى پیامبر سه‏ روز قبل از جنگ بدر، در مکّه خواب دید که کسى فریاد مى‏زند: اى مردم مکّه! به‏سوى قتلگاه خود بشتابید! سپس منادى بالاى کوه ابوقبیس، قطعه سنگى را تکان مى‏دهد، سنگ متلاشى شده، هر قسمتى به یکى از خانه‏ها مى‏افتد و از مکّه، خون جارى مى‏شود. این خواب دهان به دهان نقل مى‏شود و کفّار را به وحشت مى‏افکند. اینها طرح خدا براى پیروزى مسلمانان درجنگ بدر است.
31. خواب بر سه‏ قسم : پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: «خواب بر سه‏ قسم است: یا بشارتى از سوى خداوند است، یا غم و اندوهى از طرف شیطان مى‏باشد و یا مشکلات روزمرّه‏ى انسان که در خواب آن را مى‏بیند». خواب انبیا و اولیاى الهى از قبیل قسم اوّل است، لذا حجّیت دارد. در حدیثى دیگر آن حضرت فرمودند: «رؤیاى افراد صالح، بشارتى از جانب خداوند است و جزیى از اجزاى نبوّت است».
32. سه‏ نفر به : پیامبر صلى الله علیه و آله وقتى با خبر شد که در یمن اسلحه‏ى جدیدى ساخته شده، شخصى را براى تهیه‏ى آن به یمن فرستاد. از آن حضرت نقل شده که با یک تیر، سه‏ نفر به بهشت مى‏روند:
33. سه‏ هزار نفر : در جنگ‏هاى صدر اسلام، هرگز موازنه‏ى آمارى بین مؤمنان و کفّار نبوده است. در جنگ بدر، 313 نفر در برابر هزار نفر، در احد، 700 مسلمان در مقابل 3000 کافر، در جنگ خندق، سه‏ هزار نفر در برابر ده هزار نفر و در جنگ موته، ده هزار مسلمان در مقابل صد هزار نفر از کفّار قرار داشتند.
34. سه‏ ویژگى : سرباز اسلام باید سه‏ ویژگى داشته باشد: ایمان، صبر و آگاهى. ( «مؤمنین»، «صابِرُونَ»، و در باره‏ى کفّار مى‏فرماید: «لا یَفْقَهُونَ»).
35. سه‏ مسأله‏ى : در این آیه و آیه‏ى قبل، به سه‏ مسأله‏ى روحى که عامل پیروزى است و نبود آن زمینه‏ساز شکست است، اشاره شده است: صبر، ایمان و آگاهى. البتّه نقش اصلى در پیروزى، اذن و اراده‏ى خداست وگرنه در جنگ حُنین، با آن همه جمعیّت، مسلمانان شکست خورده و گریختند: أَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ‏ ... ثُمَّ وَلَّیْتُمْ مُدْبِرِین‏

 

36. سه‏ طرح : در نظام اسلامى، براى اسراى جنگ، سه‏ طرح مشروع و مقبول است:
    1. آزاد کردن بدون فدیه، مثل آنچه در فتح مکّه واقع شد،
    2. آزادى اسیران با گرفتن فدیه‏ى نقدى یا مبادله‏ى اسرا.
    3. نگه داشتن اسیران در دست مسلمانان،
37. سه راه : سه‏ طرح : در نظام اسلامى، براى اسراى جنگ، سه‏ طرح مشروع و مقبول است: انتخاب هر یک از این سه‏ راه در اختیار حاکم اسلامى است.
38. سه‏ ویژگى : ماههاى قمرى این سه‏ ویژگى را دارند. بهترین تقویمِ تاریخ و زمان‏بندى، آن است که ثابت، طبیعى و همگانى باشد. عِدَّةَ الشُّهُورِ ..
39. محور سه‏ ماه:  اسلام، هم مکان أمن دارد، (مکّه) هم زمانِ امن (ماههاى حرام). جالب آنکه محور سه‏ ماه (ذیقعده، ذیحجّه ومحرّم) از این چهار ماه حرام، ماه حجّ (ذیحجّه) است.
40. غفلت در قرآن به سه‏ معنى مطرح شده است: الف: غفلت بد، نظیر آیه‏ى‏ «و انّ کثیراً من النّاس عن آیاتنا لغافلون» «8» همانا بسیارى مردم از آیات ما غافلند.ب: غفلت خوب، نظیر آیه‏ى‏ «انّ الّذین یرمون المحصنات الغافلات المؤمنات لعنوا فى الدنیا و الآخرة» «9» کسانى که بر زنان پاکدامن و غافل از فحشا، تهمت زنا مى‏زنند در دنیا و آخرت لعنت شده‏اند.ج: غفلتِ طبیعى به معناى بى‏اطلاعى، نظیر همین آیه مورد بحث؛ «و ان کنت من قبله لمن الغافلین» که خدا براى حفظ حرمت و احترام پیامبر نمى‏فرماید: «کنت من قبله لمن الجاهلین»  اللهم صل علی محمد وآل محجمد وعجل فرجهم

 

---

 [I1]