نمونه های تاریخ 1- سرزمین عراق یکی از کهن ترین تمدنهای بشری از آغاز تاریخ تا دوران اسلامی را در خود جای داده است، از این رو در جای جای عراق می توان مراکز دینی و مذهبی و باستانی فراوانی را یافت
شنبه, ۱۵ آبان ۱۴۰۰، ۰۷:۴۸ ق.ظ
بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
عتبات مقدسه کشور عراق
- سرزمین عراق یکی از کهن ترین تمدنهای بشری از آغاز تاریخ تا دوران اسلامی را در خود جای داده است، از این رو در جای جای عراق می توان مراکز دینی و مذهبی و باستانی فراوانی را یافت که در
-
دو بخش: «مراکز دینی و زیارتگاههای مذهبی» و «آثار تاریخی و باستانی» به معرفی آن می پردازیم:
- * *
- مراکز دینی و زیارتگاههای مذهبی
-
عراق نخستین کشوری بود که از سوی لشکریان مسلمان در سال16 هـ . قـ . فتح گردید و به دستور خلیفه دوم، دو شهر بصره و کوفه پایه ریزی و بنیاد نهاده شد. امیر مؤمنان(علیه السلام) نیز که برای سرکوب نمودن غائله جمل از مدینه به عراق آمده بود، شهر کوفه را تا پایان عمر مرکز حکومت قرار داد. بعد از آن نیز عباسیان پس از دستیابی به خلافت اسلامی، نخست شهر هاشمیه (در نزدیکی کوفه) و بعد شهر بغداد و سپس شهر سامرّا و مجدداً بغداد را پایتخت خود برگزیدند. از این روست که در جای جای این سرزمین، مدفن و آرامگاه امامان بزرگوار شیعه، صحابه پیامبر(صلی الله علیه وآله) ، تابعین، امامان مذاهب سنی، رؤسای فرقه ها و گروهها و طوایف دیده می شود.
- * *
- نجـف اشـرف
- این شهر که در 160 کیلومتری جنوب غربی بغداد و در کناره دشت بی آب و علف صحرای شام (بادیة الشام) واقع است; دارای آب و هوای بسیار گرم و زمینی خشک و کم آب می باشد. در منابع شیعه، روایات فراوانی درباره فضیلت و قداست سرزمین نجف آمده است، به همین جهت هر مؤمنی آرزوی زیارت این سرزمین و زندگی و دفن شدن در آن را دارد; زیرا بنا به گفته روایات، هر کس در این سرزمین مدفون شود، از عذاب قبر در امان است. امروزه این شهر مرکز یکی از استانهای عراق و از شهرهای مهم این کشور بشمار می رود.
- جایگاههای زیارتی این شهر عبارتند از:
- 1 ـ حرم مطهر امیرالمؤمنین علی)ع)
- آستان مقدّس حضرت علی(علیه السلام) در مرکز شهر قرار دارد که از یک گنبد طلایی عظیم و یک گنبد خانه و رواقهای متعدد و یک صحن، با برخی ضمائم تشکیل شده است. نخستین ساختمان حرم مطهر در دوران هارون الرشید عباسی بنا گردید و پس از آن همواره در حال تجدید و عمران و توسعه بوده است. ساختمان امروزی از آثار صفویه است. گنبد عظیم و ایوان روحبخش آن، به دستور نادرشاه افشار با خشتهای طلایی تزیین شده. آیینه کاری حرم به وسیله هنرمندانی از اصفهان در سالهای دهه چهل شمسی انجام گرفت.
- قبر مطهر حضرت، درون صندوقی از خاتم و ضریحی نقره ای قرار دارد; صندوق خاتم از ساخته های دوران شاه اسماعیل صفوی است و از نفایس روزگار بشمار می رود. ضریح مطهر توسط هنرمندان هندی و چینی در
- سال 1345 هـ . ق. در هند به همت رهبر شیعیان اسماعیلی ساخته و تقدیم حرم مطهر گردیده است.
- گرداگرد مرقد منور را از چهار سو رواق در بر گرفته است که همگی به زیباترین شکل توسط هنرمندان ایران تزیین یافته است.
- حرم مطهر دارای صحن بسیار بزرگ و دلگشایی است که اطراف مرقد مطهر را در برگرفته است. این صحن از ساخته های دوران صفوی است که نمای آن با کاشیهای خشتی زیبایی تزیین یافته و دارای دو ویژگی منحصر بفرد است:
- دو ویژگی منحصر نخست آن که: در تمام فصول سال، هنگام ظهر شرعی، سایه از سمت شرق از میان می رود.
- دوّم آن که: همواره نخستین اشعه آفتاب هنگام بامداد از میان بازار بزرگ شهر گذشته و پس از عبور از دروازه صحن به ضریح مقدّس می تابد.
- در گرداگرد صحن مطهر اتاقهایی قرار دارد که همگی آرامگاه بزرگان است.
- صحن دارای چهار دروازه اصلی است که بزرگترین آنها در سمت شرق واقع شده و به «باب الذَّهب» شهرت دارد. 2دومین دروازه در سمت شمال قرار گرفته و به «باب الطوسی» معروف است.
- 3سومین دروازه در جنوب است به نام «باب قبله» و4 چهارمین آن در سمت غرب واقع شده و به «باب سلطانی» مشهور است.
- حرم مطهر، دارای برخی بیوتات ضمیمه است که عبارتند از:
- الف ـ مسجد عمران بن شاهین، که در دالان منتهی به باب الطوسی قرار گرفته است. این مسجد کهن، از بناهای عمران بن شاهین، حاکم جنوب عراق در نیمه قرن چهارم هجری است.
- ب ـ مسجد خضراء، در زاویه شمال شرقی صحن است که دارای تاریخ کهن می باشد. این مسجد در سال 1385 هـ . به طرز زیبایی بازسازی گردید و دهها سال یکی از مراکز اصلی تدریس در حوزه علمیه نجف بشمار می رفت.
- ج ـ تکیه بَکتاشیها، این تکیه در دوره حاکمیت عثمانیان بر عراق ساخته شده و محل تجمع و برگزاری مراسم صوفیان بکتاشی تُرک بوده است. ساختمان این تکیه که امروزه به انبار آستانه تبدیل شده در شمال غرب صحن واقع است.
- د ـ مسجد بالاسر، در دالان سمت غربی صحن قرار گرفته و در محراب آن قطعاتی از کاشیهای خشتی متعلق به قرن ششم هجری به چشم می خورد.
- 2 ـ قبرستان وادی السّلام
- این قبرستان یکی از مقدسترین گورستانهای مسلمانان و شیعیان است و در روایات آمده:
- «هر مؤمنی در شرق یا غرب جهان دیده از جهان بر گیرد به روح او ندا می رسد که به وادی السلام ملحق
شو» و بدین منظور فرشته ای است به نام «مَلَک نقّاله» که ارواح مؤمنان را از سرتاسر جهان به این گورستان می آورد. - 3 ـ مقام حضرت حجّت (عجّ) این مقام گورستان وادی السّلام قرار دارد و جایگاه مقدسی است که به آن حضرت نسبت داده می شود. از این رو مردم به زیارت و نمازگزاردن در آن می پردازند.
- 4 ـ آرامگاه حضرت هود و حضرت صالح(علیهما السلام) این آرامگاه در بخش آغازین گورستان وادی السلام واقع شده است. بنابر روایات این دو پیامبر در این سرزمین مدفون اند.
- 5 ـ مقام حضرت زین العابدین(علیه السلام( بنا به گفته روایات، جایگاهی است که امام سجّاد( ع ) هنگام زیارت قبر جدّ خود، در آنجا به نماز ایستاده است، و این مقام در مغرب شهر نجف واقع است.
- 6 ـ صافی صفا مسجدی است که گفته می شود امیر مؤمنان) ع) در آنجا نمازگزارده و در گوشه ای از آن مدفن یکی از یاران حضرت قرار دارد.
- 7 ـ مسجد حنّانه: این مسجد در محله ای بدین نام، در میانه بزرگراه نجف ـ کوفه قرار دارد، و جایی است که بنا بر گفته روایات، هنگامی که سر امام حسین(علیه السلام) در آن قرار داده شده، به ناله پرداخته و یا تعظیم کرده است; از این رو به حَنّانه مشهور است.
- 8 ـ آرامگاه کُمیل بن زیاد نَخَعی: این آرامگاه در میان بزرگراه نجف ـ کوفه قرار گرفته و دارای صحن وسیع و گنبد بزرگی است. کمیل از یاران باوفای حضرت علی(علیه السلام) بود و دعای کمیل که حضرت آن را به وی آموخت، مشهور است.
- 9 ـ آرامگاه شیخ طوسی: او که یکی از مشاهیر فقهای امامیه و مؤسس حوزه علمیه نجف است، در سال 460هـ . وفات یافت و در خانه خود مدفون گردید، این مکان پس از مدتی تبدیل به مسجدی گردید که طی ده قرن گذشته یکی ازمراکز تدریس حوزه نجف شمرده می شود. امروزه این مسجد به نام «جامع الشیخ الطوسی» در شمال حرم مطهر و به فاصله کوتاهی از آن قرار دارد و نیز در گوشه ای از این مسجد آرامگاه علاّمه آیة الله سید محمد مهدی بحر العلوم قرار گرفته که از مشاهیرعلمای امامیه و متوفای 1212 هـ . است.
- 10 ـ همانطور که پیشتر گذشت، نجف آرامگاه جمع بسیاری از عالمان بزرگ است که برخی از آنان از فضایل انسانی آمده .
- 11 ـ مساجد مشهور نجف عبارتند از:
- مسجد شیخ طوسی،که درکنارمقبره ایشان واقع است وهمچنان محل تدریس اساتید حوزه نجف می باشد.
- مسجد شیخ انصاری، مشهور به مسجد ترکها که امام خمینی(قدس سره) در آن به اقامه نماز جماعت وتدریس می پرداخت.
- مسجد هندی، که از مساجد بزرگ و مشهور نجف و یکی از مراکز تدریس در حوزه علمیه نجف و در کنار آن کتابخانه آیة الله حکیم و آرامگاه او قرار دارد.
- مسجدخضراء، از مساجد مشهور نجف است که سالها محل تدریس در حوزه علمیه نجف بشمار می رفت.
- مسجد جواهری، که به علت دفن مرحوم صاحب جواهر(رحمه الله) در آن، بدین نام مشهور است. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
عتبات مقدسه کشور عراق ...کوفـه
- شهر کوفه نخستین شهر اسلامی است که در سال 17 هـ . ق. به دستور خلیفه دوم و به دست سعد ابن ابی وقاص سردار فاتح عراق و ایران در بخش میانی عراق ساخته شد. این شهر در آن روزگار از موقعیت سوق الجیشی مهمی برخوردار بود و از سویی با صحرا و حجاز اتصال داشت و نیز شاخه ای از رودخانه فرات مرز شمالی شهر را تشکیل داده و همجواری آن باشهر باستانی حیرهوکشتزارها و نخلستانهای گسترده که منابع غذایی ارزشمندی برای مردمان داشت بر موقعیت شهر می افزود.
- کوفه برای نخستین بار در سال 36 هـ . قـ . پایتخت دولت اسلامی گردید و این هنگامی بود که امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) برای جنگ جمل، مدینه منوره را به قصد عراق ترک کرد. بعدها بتدریج بر اهمیت شهر افزوده شد و یکی از مراکز مهم علمی و سیاسی جهان اسلام گردید و جمعیت آن را که بیشتر ایرانیان تشکیل می دادند، افزون بر یک میلیون نفر دانسته اند.
- امروزه شهر کوفه موقعیّت پیشین خود را از دست داده و به عنوان یک بخش از توابع شهر نجف شمرده می شود و فاصله دو شهر هشت کیلومتر است که تقریباً به یکدیگر متصل می باشند.
- جایگاههای زیارتی کوفه
- مسجد جامع کوفه:
- یکی از چهار مسجد مهم و مقدّس جهان اسلام (پس از مساجد مکه، مدینه و بصره) است. این مسجد نخستین ساختمان شهر جدید التأسیس کوفه در سال 17هـ . . بود. مسجدی است مربع به طول 110 متر و عرض 116 متر، صحنی وسیع و بدون سقف و دیواری عظیم و مرتفع دارد; همانند برج و باروهای شهرهای کهن، که در دوران عضدالدوله دیلمی ساخته شده است. این مسجد گنجایش چهل هزارنفر را دارد.
-
جایگاههای مقدس درون مسجد کوفه:
- ستونها ومحرابهای هفت گانه، این محرابها، محلّ نماز گزاردن برخی از معصومان و پیامبران(علیهم السلام)می باشد.
- دکة القضاء، سکویی است که بنابر روایات، جایگاه قضاوت حضرت امیرالمؤمنین بوده است و در شمال شرقی مسجد قرار دارد.
- بیت الطشت، در مجاورت دکة القضاء است و جایگاهی است که در آن یکی از معجزات حضرت علی(علیه السلام) به وقوع پیوست که تفصیل آن در «مفاتیح الجنان» آمده است.
- محراب امیرالمؤمنین، که محل شهادت آن حضرت نیز می باشد. این محراب در میانه دیوار جنوبی مسجد قرار دارد و در سمت راست آن جایگاه شبستان بزرگ دیگری است که بنابر برخی روایات، آنجا محراب و محل شهادت علی(علیه السلام) است.
- محل به گِل نشستن کشتی نوح، که فضای گودی است درمیانه مسجد. بنابرروایات، کشتی حضرت نوح(علیه السلام)پس ازمدتهاسرگردانی، دراین نقطه به خشکی رسیده است.
- باب الثُعبان (یا دروازه اژدها)، یکی از دروازه های نخستین و کهن مسجد کوفه است که در میانه دیوار شمالی مسجد قرار دارد و در اینجا یکی از معجزات امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)ظاهر شده است.
- 2 ـ حرم مسلم بن عقیل: آرامگاه حضرت مسلم، این شخصیت والا مقام، در بیرون باروی مسجدکوفه ودرسمت جنوب شرقی آن قرار داردکه به وسیله راهرو کوتاهی از مسجد می توان به درون صحن آن قدم نهاد. حرم حضرت مسلم(علیه السلام)فضای وسیعی در شرق مسجد کوفه را در بر گرفته و از گنبد طلایی بزرگ و چندین رواق و شبستان و ایوان تشکیل شده است.
- 3 ـ آرامگاه هانی بن عُروَه: در برابر حرم حضرت مسلم و در سمت شمالی صحن او قرار دارد. وی از شیعیان با وفا و میزبان و همرزم مسلم بن عقیل در کوفه بود و به همراه او به شهادت رسید.
- 4 ـ آرامگاه مختار بن ابی عُبَیده ثَقَفی:
- وی سرداری است که پس از واقعه کربلا به قیام پرادخت و انتقام خون آن شهدای بزرگوار را از قاتلان آنان ستاند و آنان را به جزای اعمالشان در این دنیا رسانید. قبر او در گوشه شبستانی در حرم حضرت مسلم، از سمت جنوب قرار دارد.
- 5 ـ خانه امیرالمؤمنین(علیه السلام):این خانه در اصل منزل مسکونی اُمّ هانی، خواهر علی(علیه السلام) بوده که حضرت پس از انتقال به کوفه آن را منزل خود قرارداد. این خانه در بیرون مسجد کوفه و در زاویه جنوب غربی آن قرار دارد. ساختمان کنونی آن گرچه قدیمی نیست لیکن در محلّ همان خانه حضرت ساخته شده است.
- 6 ـ آرامگاه میثم تَمّار:
- وی یکی از یاران با وفا و فداکار امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) بود که بر اثر پایداری در ایمان به آن حضرت به شهادت رسید، امروزه آرامگاه او در فاصله 300 متری از مسجد کوفه و در آغاز بزرگراه نجف ـ کوفه قرار دارد.
- 7 ـ قصر دار الاماره; یا مقر والی کوفه: این ساختمان کهن ترین ساختمان اسلامی در عراق بشمار می رود و به دست سعد ابن ابی وقاص در سال 17هـ . . پس از ساختمان مسجد کوفه ساخته شد. دار الاماره ساختمانی است مربع شکل به ابعاد 36/110 متر و 24/110 متر که امروزه تنها پایه ها و برخی دیوارهای فروریخته آن باقی مانده است. این قصر یکی از ساختمانهای عبرت انگیز روزگار است. در آن قصر مسلم به شهادت رسید و سر مبارک امام حسین(علیه السلام) و شهدای کربلا به نمایش گذاشته شد و سپس سرهای قاتلان آن بزرگواران از سوی انتقام گیرندگان به نمایش در آمد. آنگاه ظالمان دیگری سرهای این انتقام گیرندگان را بریدند و در آن به نمایش گذاشتند; }فاعتبروا یا أولی الأبصار{.
- 8 ـ مسجد سَهْله:
- یکی از مساجد مبارک شهر کوفه است، و روایات فراوانی در فضیلت عبادت در آن مسجد آمده است. این
- مسجددرفاصله دوکیلومتری غرب مسجد کوفه واقع است و از صحنی وسیع به ابعاد 140 متر و 125 متر با دیواری مرتفع تشکیل گردیده و در آن محرابهای متعددی قرار دارد که منسوب به معصومان(علیهم السلام) می باشد و در میانه سمت جنوب مسجد جایگاه بزرگی است که بر روی گنبدی قرار دارد و به «مقام حضرت حجت(علیه السلام)» مشهور است.
- 9 ـ مسجد صَعْصعة بن صُوحان: صعصعه یکی از یاران با وفای امیرالمؤمنین(علیه السلام) بود. این مسجد که عبادتگاه وی است، در نزدیکی مسجد سهله قرار دارد.
- 10 ـ مسجد زید بن صعصعه: این مسجد مبارک نیز در نزدیکی مسجد پیشین قرار دارد.
- کربلای معلی
- مقدس ترین شهر عراق پس از نجف اشرف کربلا است و آن تربتی است که اجساد پاک و غرقه به خون شهیدان عاشورا و به ویژه سرور آنان و سید جوانان اهل بهشت، ابا عبدالله الحسین(علیه السلام) و برادر با وفا وبزرگوارش ابو الفضل العباس را در خود جای داده است. تاریخ شهر کربلا در دوران اسلامی از هنگام شهادت امام حسین(علیه السلام)آغاز می شود و از آن هنگام تا کنون، این شهر همواره در جان و روح و روان شیعیان و مؤمنان بوده و روز به روز بر آبادانی و وسعت آن افزوده شده است.
- مهمترین زیارتگاههای کربلا عبارتند از:
- 1- حرم امام حسین(علیه السلام)،
- که به همراه حرم ابوالفضل العباس(علیه السلام) و فضاهای پیرامون این دو جایگاه، هسته مرکزی شهر را تشکیل می دهند. حرم مطهر بیش از دو متر از سطح شهر پایین تر است; از این رو تعداد زیادی پله زائران را از دروازه ها به درون صحن هدایت می کند. ساختمان کنونی حرم از ساخته های دوره صفوی و عثمانی و قاجار است. حرم مطهر از گنبدی بزرگ و مطلاّ تشکیل شده که بر روی گنبد خانه ای وسیع و چندین رواق و یک مسجد بزرگ و صحنی فراخ است که تمامی این مجموعه را در بر می گیرد. گنبد طلا از ساخته های دوران صفویه است وطلاکاری آن به دستور آغامحمدخان قاجار انجام گرفته .
- 2- درزیرگنبد،ضریح نقره ای و بزرگ و چند ضلعی قرار دارد که قسمت عمده فضای گنبدخانه را اشغال کرده و درون آن قبر مطهر امام حسین(علیه السلام) و دو فرزندش علی اصغر و علی اکبر جای دارد. در سمت شرق ضریح مطهر حضرت، فضایی است که در جنوب آن پنجره ای نقره ای قرار دارد. اینجا آرامگاه قسمت اعظم شهیدان واقعه کربلا است که همگی آنان پیرامون آن پنجره و فضاهای اطراف پراکنده و مدفون هستند. گرداگرد گنبدخانه را چهار رواق در بر گرفته است.
- 3- حرم مطهر دارای ایوانی است که قسمتی از آن با خشتهای طلا پوشیده شده و بخشهای دیگر آن با کاشی مُعَرَّق و نفیس اصفهان تزیین یافته است. سقف بلند ایوان را مجموعه ای از ستونهای مرمرین، تراش هنرمندان اصفهانی نگاه داشته است.
- 4- قتلگاه جایگاهی است در نزدیکی آرامگاه حبیب بن مظاهر اسدی که بنابر گفته روایات، امام حسین(علیه السلام) در آنجا به شهادت رسید و بعدها به جایگاه کنونی منتقل شد و دفن گردیده اند.
- تلّ زینبیّه;
- 5- تلّ زینبیّه : درفاصله20متری ازسمت غرب صحن مطهّر، تپه ای به ارتفاع 5 متر وجود دارد که امروزه بر روی آن اتاقی ساخته شده است، این تپّه به نام «تلّ زینبیّه» یا تپّه حضرت زینب(علیها السلام) مشهور است و بنا به نقل مورّخان، تپّه ای بوده است که در روز عاشورا حضرت زینب بر روی آن می رفته و از سیر وقایع جنگ آگاهی می یافته اند.
- 6- حرم منوّر و پاک ابوالفضل العباس(علیه السلام)
- ; این حرم در فاصله 350 متری شمال شرقی حرم امام حسین(علیه السلام)قرار گرفته و دارای قبّه و بارگاه شکوهمندی است که جسد پاک این سردار رشید و یار وفادار امام حسین(علیه السلام) را در بَرگرفته است. ساختمان دارای گنبدی طلایی است که بر روی گنبد خانه ای کوچکتر از حرم امام حسین(علیه السلام) قرار دارد. گِرداگرد قبر مطهّر را چهار رواق و صحن فراخ ووسیعی به همراه ایوان زیبا در برگرفته است. ضریح زیبای آن حضرت به دستور مرحوم آیة الله العظمی حکیم در سال 1965 میلادی در اصفهان ساخته شد.
- 7- کفین العباس محل قطع شدن دست راست و چپ حضرت عباس در کنار حرم مطهرشان در کوچه های مجاور قرار دارد
- 8- آرامگاه حبیب بن مظاهر اسدی
- او یکی از شهدای روز عاشورا است که در سن 80 سالگی به یاری امام حسین(علیه السلام) شتافت و شهید گردید و در فاصله 10 متری از ضریح مطهر و در رواق جنوب غربی مدفون است و دارای ضریح کوچکی است.
- 9- آرامگاه سید ابراهیم مجاب: وی امام زاده والا مقام و عظیم الشأن و دارای نسل مبارکی است. او ابراهیم فرزند محمّد العابد فرزند امام موسی بن جعفر(علیه السلام) است که در این بقعه مطهّر دفن شده است و بنا به نوشته مورّخان، بسیاری از سادات و بزرگان پیرامون او مدفونند. آرامگاه او در رواق حرم مطهّر و در گوشه شمال غربی آن است.
- 10- در سرتاسر صحن و حجره های گرداگرد آن و رواقها، بسیاری از بزرگان در طول تاریخ دفن شده اند، برخی از این حجره ها به نام شخصیتی که در داخل آن دفن شده، مشهور است; همچون آخرین مقبره ای که در جنوب سمت مشرق قرار دارد و مدفن بسیاری از علمای دین می باشد که مشهورترین آنها11- مرحوم آیة الله میرزا محمّد تقی شیرازی است که درسال 1920میلادی، رهبری انقلاب مردم بر ضدّ دولت انگلیس را بر عهده داشت. از دیگر مشاهیر مدفون در این بقعه مطهر،
- 12- میرزا محمّد تقی خان امیر کبیر است که پس از به قتل رسیدنش در کاشان، به کربلا منتقل و در مقبره ای در رواق شرقی حرم مطهر دفن گردید، همچنین 13- قاجاریه نیز در رواق شمالی، دارای مقبره ای هستند که جمعی از آنان در آنجا مدفونند.
- 14- خیمه گاه : در جنوب صحن مطهّر امام حسین(علیه السلام) و در فاصله 250 متری واقع است. (بنابه نقل مورّخان، محلّ برافراشته شدن خیمه ها و چادرهای سید الشهدا(علیه السلام) و یاران او بوده است). امروزه جایگاه خیمه ها را با ساختمانسازی به تصویر کشیده اند.
- اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
