فهرست متقین (همام ) امیرالمومنین 28- 29- 1-رکوع و سجده‏هاى طولانى پرهیزگاران ‏به کمر خود مهربانند و بر پیشانی و کف دست و زانو و انتهای پاهای خود پهن می کنند براى خدا این اعضاء را بر خاک مى‏گذارند -

بسم الله الرحمن الرحیم

0. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
1. متقین (همام ) امیر المومنین  28- 29- 1رکوع  و سجده‏هاى طولانى پرهیزگاران ‏ «فهم حانون على اوساطهم مفترشون لجباههم و اکفهم و رکبهم و اطراف اقدامهم» آنها به کمر خود مهربانند و بر پیشانی و کف دست و زانو و انتهای پاهای خود پهن می کنند
2. براى خدا این اعضاء را بر خاک مى‏گذارند - زیرا که خود فرمود: «ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله احدا».
3. اعضاء هفت‏گانه‏اى سجده - «هِىَ الاعْضاءُ السِّبْعَة الَتّى یَسْجُدُ عَلَیها»: آن (مساجد) اعضاء هفت‏گانه‏اى هستند
4. طولانى کردن رکوع  و سجود؛- «عَلَیکُم بِطُولِ الرکوع  و السجود فَانَّ احَدَکُم اذا اطالَ الرکوع  و السجود هَتَف ابْلیسُ مِن خَلفِه فَقال یا وَیلَه اطاعَ و عصیتُ وَ سَجَدَ وَ ابیتُ»:
5. با رکوع تمام وحشت قبر به او راه پیدا نکند» «مَن اتَمَّ رکوع هَلم یَدخُله وَحْشَةُ القبر»:
6. سجده چو باد برگ درختان گناه می ریزد -«اقْرَبُ مایَکُون العَبْدُ الى اللّه وَ هُوَ ساجِدٌ»: «نزدیکترین حالت بنده.
7. در سجده صاحب ثفنات نامیده مى‏شد -هر مرتبه پنج ثَفِنات (سفت؛ کلفت ؛ خشن ) اوست صاحب ثفنات
8. برای هر نعمتی سجده می کرد - سجده امام سجاد (علیه السلام) - فرمود: «پدرم هرگاه نعمتى سجده میکرد.
9. سجده جسمانى ؛ سجده نفسانی - «لا الهَ الّا اللّه حقّاً حقا لا اله الا اللّه تعبداًو رِقّا لا اله الله ایماناً و تصدقاً».
10. آب کننده وزر و وبال و گناهان - ظُهُورُکُم ثَقیلةٌ مِنْ اوزارِکم فَخَففوا عنها بِطولِ سجودکم»:
11. اصل عبادت حضور قلب است،این چه نماز و حضور قلبى است که در آن گمشده‏ها و فراموش شده‏ها را پیدا کرده
12. اداء وظیفه تا نماز مقبول بسیار فاصله دارد. نماز صحیح ولى مقبول نیست!الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ
13. آیا نمازى که آلوده به ریا است، لَوْ کانَ عَلى بابِ احَدِکُم نهرٌ فَاغتَسَل منه کلَّ یوم خَمْسَ مَرّات هَلْ کانَ یَبقى على جَسَده مِنَ الدَّرَن شى‏ءٌ؟ انَّما مَثَلُ الصّلاةِ مَثَلُ النَّهرِ الّذى‏ یَنْقى، کُلَّما صَلّى صَلاةَ کانَ کفارةٌ لِذُنُوبه الّا ذَنْبٌ اخرَجَه مِن الایمان مِقیمٌ عَلیه»:
14. آیا نماز ما پاک کننده رذائل اخلاقى ما است -یا موجب سیاهتر شدن و دورى از خدا، وبراى بعضى چنین است»!
15. آیا متوجه هستیم که اصل نماز خشوع و خضوع است، پائین‏ترین حالت در نماز است که این پائینى خود، بزرگى
16. گفتم فدایت شوم علّت چیست؟ سجده بر زمین افضل است، زیرا نشان دهنده تواضع وخضوع بیشتر براى خداوند
17. آیا مى‏دانى مفهوم سجود چیست؟ 34 بار(مِنْها خَلَقْتَنى)(الَیْها تُعیدُنى)(مِنها أخرجتَنى‏)(وَ مِنها تَخْرُجُنى تارَة اخْرى)
18. پس اى عزیز حال که معارف نماز با خضوع و خشوع موجب استفاده تو است، تمامى جنبندگان ساجد او هستند،
19. حتى از نظر تکوین ملائکه (أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یَسْجُدُ لَهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ الْجِبالُ وَ الشَّجَرُ وَ الدَّوَابُّ وَ کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ وَ کَثِیرٌ حَقَّ عَلَیْهِ الْعَذابُ)
20. موجودات به دو دسته موجوداتى که داراى اراده و اختیار وآنها که اراده‏ ندارند همگى خاضع و مطیع او هستند.
21. 2- موجودات دارای اختیار وتعقل - مثل ملائکه و انسانها، جهت ارادی وغیرارادى حتى کافر هم مطیع فرماند.
22. ب) جهت ارادى: ملائکه، مطیع هستند؛ بسیارى از مردم‏ «کَثیرٌ مِنَ النّاس» مطیع و خاضع هستند و بسیارى (بواسطه سرپیچى) مستحق عذاب مى‏شوند «کثیرٌ حقَّ عَلَیه العَذابُ».
23. جن ها هم اراده داشته ومکلفند- (وَ لِلَّهِ یَسْجُدُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَ الْمَلائِکَةُ وَ هُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ).
24. در فضیلت نماز شب چهارمرتبه فرمود:«عَلَیکَ بِصلاةِ اللّیل»:«برتو باد نماز شب ولازم کن بر خود نماز شب را».
25. جبرئیل مرا به نماز و عبادت شب - گمان کردم بهترین افراد امّت من شب را نمى‏خوابند مگر مقدار کمى را.
26. نماز شب زینت آخرت - نماز شب که هشت رکعت است و بنده مؤمن در آخر شب مى‏خواند، زینت آخرت است.
27. نماز شب شرف مؤمن «انْظُروا الى عَبدى روُحُه عندى و جَسَدُه‏ ساجدٌ لى»:«روحش نزد من و بدنش سجده..».
28. پشت سر او هفت صف از ملائکه - قرار دهد که تعداد هر صفى را غیر از خداوند احصاء نتواند کرد،
29. دو رکعت نماز در شب بهتر است - «الرَّکعَتانِ فِى جَوفِ اللّیل احَبُّ الَىّ مِنَ الدنیا وَ ما فیها»: بهتراز دنیا وهر چه در آن است».
30. اطعام و نماز شب- «ما اتَّخَذَ اللّهُ ابراهیمَ خلیلا الّا لِاطْعامِ الطَّعام و الصلاةِ باللیل و النّاسُ نیام»:
31. دوست گرفتن حق تعالی - تمام بهشت‏ها را اگر به خلیل دهند، به آن‏ها نظر نکند، اصل جمال محبوب است.
32. ازجلوه دوست چه دانند - بى خردان قیام در شب و با معشوق حقیقى راز و نیاز کردن را بى‏خردى مى‏پندارند،
33. سخن با معشوق ازلی و ابدی - از خود بى‏خود نشود، نماز شب به قدرى نزد خدا محبوب است خود داند و بس،
34. ثواب نماز شب نزد خدا - «ما مِنْ عَمل حَسَن یَعْمَله العبدُ الّا و له ثوابٌ فى القرآن الّا صلاةَ اللیل فانَّ اللّه لم یُبَیّن ثوابَها لعَظیم خَطَره عندَه فقال: تَتجا فى جُنُوبُهم عن المَضاجِع یَدْعُونَ رَبَّهُم خوفاً و طَمَعاً و ممّا رزَقناهُم یُنْفِقوُن فلا تَعلمُ نَفْسٌ ما اخْفِىَ لَهُم مِنْ قُرّة اعیُن جزاءً بما کانوا یعملون».
35. مایه سرور شب زنده‏دار – تمام ئنیا مقابل تارى‏ از تارهاى حله‏هاى بهشتى که براى اهلش مهیا شده نیست.
36. ما اهل غفلت تا آخرعمر از خواب برنمى‏خیزیم - و در سُکر (و مستى) طبیعت باقى هستیم
37. ولى باز ناامید نباید شد، اگر نمى‏توانى مُخَلَّص شوى، لااقل براى آن قرة العینى که حق تعالى مخفى بکوش
38. آمادگى براى مرگ را قبل از رسیدن فوت نصیب من گردان. «اللّهُمَ ارْزُقْنى التَّجافِىَ عَنْ دارِ الغُرُور وَ الانابَةَ الى دارِ الخُلودِ و الاسْتِعْدادَ لِلموت قَبْلَ حُلُولِ الفَوت»:
39. اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج‏2، ص: 23
40. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم