شرح زیارت جامعه کبیره یا تفسیر قرآن ناطق1 - محمد محمدی ری شهری ارسال شده توسط بازار کتاب http://www.ghbook.ir/book/11586 السلام عَلَیْکُمْ یا أهلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

0. شرح زیارت جامعه کبیره یا تفسیر قرآن ناطق - محمد محمدی ری شهری
   1. ارسال شده توسط بازار کتاب http://www.ghbook.ir/book/11586

1. السلام  عَلَیْکُمْ یا أهلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ ..سلام  بر شما ، ای خاندان نبوّت !
2. توضیح واژه ها السلام  : سالم بودن ، بی عیب بودن ، صلح و دوستی ، دور بودن از آفات باطنی و ظاهری ، دعا کردن برای سلام ت . 1 أهْل : بنا بر مضافٌ إلیه این واژه ، معنایش متفاوت می شود : خویشاوندان ، ایل و تبار ، پیروان ، وابستگان ، ویژگان . 2 بَیْت : خانه ، خانواده . 3 النُبُوَّة : رفعت ، برتری ، خبر دادن ، پیامبری . 4
3. شرح نخستین عبارت زیارت نورانی «جامعه کبیره» ، با سلام  بر خاندان نبوّت ، آغاز می شود و پس از آن ، با چهار سلام  دیگر ، جایگاه امامت را بیان می کند . برخی ، سلام  زائر را ادبِ برخورد دانسته اند و گروهی ، آن را دعا می دانند .
4. پیشینه «سلام »انسان ، موجودی اجتماعی است و در هنگام دیدار با همنوعان خود ، آداب اجتماعی را رعایت می کند ؛ امّا آداب برخورد در همه جوامع ، یکسان نیست . که کلاه از سررا به آداب از برمی داشتند..
5.  1- .«السلام  بمعنی السلامة ، و قول النّاس : السلام  علیکم ! أی السلامة من اللّه علیکم» (العین : ج ۷ ص ۲۶۵) . «السلام  : العافیة ، التحیَّة» (لسان العرب ، ج ۱۲ ، ص ۲۸۹) .
6. 2- .«أهل الرَّجل : زوجه و أخصّ النّاس به» (العین ، ج ۴ ، ص ۸۹)
7. .3- .«البیت : واحد البیوت التی تسکن» (مجمع البحرین ، ج ۲ ، ص ۱۹۳) .
8. 4- .«به اعتبار اشتقاق آن از «نبأ» ، یعنی کسی که از جانب خدا خبر می آورد و به اعتبار اشتقاق آن از «نَبوة» ، به معنای بلندی رتبه و منزلت او برسایر آفریدگان است».
9. برداشتن ، دست بر سینه گذاشتن ، خم شدن و استفاده از جملات و اصطلاحاتی مانند : «سلام  !» ، «زنده باشی ! » ، «دست مریزاد !» و ... ، در میان اقوام مختلف ، مرسوم بوده و هست . پیش از اسلام  و در زمان جاهلیت ، جملاتی مانند : «أَبَیْتَ اللَّعْنَ ؛ از نفرین ، در امان باشی» ، «أَنْعِمْ صَباحا ؛ صبح تو نیکو باد !» و یا «تَعیشُ أَلفَ سَنَةً ؛ هزار سال ، زنده باشی ! » ،
10. «السلام  بمعنی به عنوان تحیّت 1 بر پادشاهان و بزرگان ، مرسوم بوده است
11. 2 با پیدایش اسلام  ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، سلام  کردن را به عنوان تحیّتِ مسلمانان برگزید و فرمود : السلام  تَحِیَّةٌ لِمِلَّتِنا .
12. 3- سلام  ، درود ملّتِ ماست . ایشان ، همچنین چگونگی دیدار با هم و سلام  کردن به یکدیگر را آموخت و از مسلمانان خواست تا به گاه وداع و خداحافظی ، برای یکدیگر از خداوند ، طلب آمرزش کنند : إذا تَلاقَیتُم فَتَلاقُوا بِالتَّسلِیمِ و التَّصافُحِ وَ إذا تَفَرَّقتُم فَتَفَرَّقوا بِالإسْتِغفارِ .
13. 4 هر گاه به هم رسیدید ، سلام  گویید و با هم دست دهید ، و چون از هم جدا شدید ، با آمرزش خواهی ، یکدیگر را ترک کنید . تکرار واژه «سلام » در قرآن و رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله و تأکید فراوان ایشان ، «سلام  گفتن» را مستحبّی مؤکّد در میان مسلمانان شناسانْد و از آنان خواست به کسی که پیش از سلام  گفتن ، سخن بگوید ، پاسخ ندهند :

14. آداب سلام  گفتن
15. مَن بَدَأَ بِالکَلامِ قَبلَ السلام  فَلا تُجِیبوهُ . 1 هر که پیش از سلام  گفتن ، آغاز به سخن کند ، پاسخش را ندهید .
16. رایج شدن «سلام » و کنار نهادن واژه هایی نظیر : «حیّاک ! »، «أنعم صباحا !» و ... ، تنها جا به جایی الفاظ نبود ؛ بلکه فرهنگ جدیدی را پی نهاد که ذلّت و خواری فروهِشته در واژگان پیش از اسلام  را که فرودستان ، نثار بزرگان و پادشاهان می کردند ، از میان برداشت . فرهنگ سلام  ، پیام سالم سازی جامعه را نوید می دهد و در قالب دعا ، فراگیر می شود ؛ زیرا
17. سلام  ، از ریشه «سِلْم» و «سلامت» است و گوینده سلام  ، باید خود را از آفات ظاهری و باطنی ، پاک سازد و در حقیقت ، به مخاطب می گوید : تو از دست و زبان من ، در امان هستی و برای تو هم آرزوی سلامت می کنم . بنا بر این ، سلام  را می توان جامع ترین دعا برای سلامت جامعه دانست که اگر به مضمون آن توجّه شود ، فردسازی و جامعه سازی ، تحقّق می یابد .
18. آداب سلام  گفتن در گذر زمان ، سلام  کردن به عنوان آیین برخورد با هم در دین اسلام  ، شناخته شد که برای آن ، آدابی نیز برشمردند . سلام  کردن کوچک بر بزرگ ، ره گذر بر نشسته ، و گروه اندک بر جماعت انبوه تر ، از جمله آداب سلام  است که بر پایه روایتی امام صادق علیه السلام  ، بر آن تأکید کرده و می فرماید : یُسَلِّمُ الصَّغِیرُ عَلَی الکَبِیرِ ، وَ المارُّ عَلَی القاعِدِ ، وَ القَلِیلُ عَلَی الکَثِیرِ .
19. 2 کوچک به بزرگ ، سلام  کند و ره گذر ، به نشسته و عدّه کمتر ، به عدّه بیشتر . در پاره ای از روایات نیز به سلام  گفتن سواره بر پیاده و یا ایستاده بر نشسته ، سفارش شده است .
20. 3 و در حدیث دیگری ، امام صادق علیه السلام  ، آغاز به سلام  کردن را نشانه فروتنی می داند
21. انواع سلام می فرماید : مِنَ التَّواضُعِ أن تُسَلِّمَ عَلی مَن لَقِیتَ . 1 از فروتنی است که به هر که برخوردی ، سلام  کنی . این سخن ، در کنار روایتی که از کسی که بر مَرکبی رهوار نشسته است ، می خواهد تا بر شخصی که بر مَرکبی ناتوان سوار است ، سلام  کند ،
22. 2 سلام نشان دهنده آن است که هدف در «سلام » ، افزون بر احترام ، آموزش نوعی فروتنی و تواضع است . پیامبر اکرم ، خود نیز همواره بر کودکان ، سلام  می کرد تا به عنوان سنّتِ پس از خویش ، پایدار بماند و در روایتی آمده که فرمود : خَمسٌ لا أدَعُهُنَّ حَتَّی المَماتِ : الأکلُ عَلَی الحَضِیضِ مَعَ العَبِیدِ ، و رُکوبی الحِمارَ مؤکَفا ، وَ حَلبُ العَنزِ بِیَدی ، وَ لُبسُ الصّوفِ ، وَ التَّسلِیمُ عَلی الصِّبیانِ لِتَکونَ سُنَّةً مِن بَعدِی .
23. 3 پنج چیز است که تا زنده ام ، آنها را ترک نمی کنم : غذا خوردن روی زمین با بردگان ، سوار شدن بر الاغ برهنه ، دوشیدن بز با دست خودم ، پوشیدن پشمینه ، و سلام  کردن به کودکان تا بعد از من ، سنّت شود .
24. انواع سلام بنا بر آنچه گذشت ، سلام  ، بهترین تحیّتی است که در آن ، آموزش، همنشین پرورش شده است و اختصاص به دنیا ندارد ؛ بلکه بندگان در ملاقات با خدا ، در قیامت نیز سلام  می گویند : «تَحِیَّتُهُمْ یَوْمَ یَلْقَوْنَهُ سَلَـمٌ. 4 درودشان ، آن روز که با او دیدار کنند ، سلام  است» .
25. سلام  بر پیشوایان دین -امّا این که مخاطب سلام  ، چه رتبه ای دارد ، می توان آن را به سه گروه ، تقسیم کرد :
26. ۱ . سلام  برابر . سلام  آنانی که در یکی رتبه و جایگاه قرار دارند ، مانند دو دوست که در برخورد با یکدیگر ، محبّت و برادری خود را با سلام  کردن ، نشان می دهند و دوستی شان را استوار می کنند و در بهشت نیز بهشتیان ، دوستان خود را این گونه خطاب می کنند : «وَ تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَـمٌ . 1 و درودشان در آن جا سلام  است» .
27. ۲ . سلام  بزرگ تر بر کوچک تر . خداوند ، آغاز کننده چنین سلامی است و بندگان صالح خود را با سلام  ، مخاطب می سازد و می فرماید : «سَلَـمٌ عَلَی نُوحٍ فِی الْعَــلَمِینَ . 2 سلام  بر نوح در میان جهانیان!» «سَلَـمٌ عَلَی إِبْرَ هِیمَ ! 3 سلام  بر ابراهیم ! » . آری ! پیام چنین سلامی ، رأفت و مهربانی است .
28. ۳ . سلام  کوچک تر بر بزرگ تر . سلام  کردن کوچک تر بر بزرگ تر ، از آداب دینی است و شرط ادب ، آن است که کوچک تر در سلام  گفتن ، پیشی گیرد . سلام  گفتن بر بزرگان دین نیز در همین گروه ، جای دارد .سلام  بر پیشوایان دینآغازین جملات زیارت نامه ها و از جمله «زیارت جامعه» ، سلام  دادن بر پیشوایان دین است که در این زیارت نامه ، با ترکیب «السلام  علیکم» ، آمده است .
29. حرف «علی» که با ضمیر مخاطب «کُم» همراه شده ، اظهار اعتقاد به حضور زنده آنان و شنوا بودنشان است . بدون تردید ، مفهوم سلام  بر معصومان علیهم السلام  ، اظهار ادب ، تواضع ، عشق ، محبّت و ارادت به آنان است . امّا فراتر از مفاهیم یاد شده ، معانی دیگری نیز برای سلام  بر اهل بیت علیهم السلام  ذکر کرده اند :
30. ۱ . تجلّی نام خداوند در قرآن کریم ، یک بار از خداوند با نام «سلام » یاد شده است : «هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَـهَ إِلَا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَـمُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ . 1 اوست خدای یکتا که جز او خدایی نیست ؛ پادشاه [ سزاوار و راستین ] ، پاک از هر عیب ، ایمنی بخش ، نگاهبان [ بر همه چیز ] ، توانای بی همتا ، بر همه چیره ، و در خور بزرگی» . سلام  ، در این آیه ، به معنای بر کنار بودن خداوند از عیب ها و کاستی هاست و این که ممکن نیست نقصی بدو راه یابد
31. 2 و بهشت نیز ، از آن رو «دار السلام » خوانده شده است که به خداوند ، نسبت داده می شود و یا آن که ساکنان آن ، از اندوه و مرگ ، در سلامت هستند . بنا بر آن که از واژه «السلام » در آغاز زیارت ، نام خداوند اراده شود ،
32. 3.معنای جمله «السلام  علیکم» ، خطاب به امامان معصوم علیهم السلام  ، یعنی : شما ، مظهر کامل اسم «سلام » خداوند باشید و آثار این نام منوّر ـ که رحمت و سلامت است ـ ، بر شما باد !
33. ۲ . دعا زیارت کننده ، در هر زیارتی از خداوند می خواهد تا فضل و احسان خود را بر خاطره ای از آیة اللّه بهاء الدینی .شناخت اهل بیت علیهم السلام «أهل» ، در قرآن معصومان علیهم السلام  ، همیشگی سازد و آنان را از تمام آفات و بلایای جسمانی و نفسانی ، بر حذر دارد ، همچنان که ایشان را از همه پَستی ها ، دور داشته و آنان را معصوم ، آفریده است . پُر واضح است چنین دعایی برای زائر ، نتیجه بخش خواهد بود ؛ زیرا پاسخ سلام  معصومان علیهم السلام  ، آثاری دارد که بر اساس مراتب سلام  ، به زیارت کنندگان ، خواهد رسید .
34. خاطره ای از آیة اللّه بهاء الدینی شنیدن پاسخ از معصومان علیهم السلام  ، هم سنخ شدن با ایشان را می طلبد و تا زمانی که دغدغه های ما با آنان تفاوت دارد ، پاسخ ایشان را نمی شنویم. امّا برخی بزرگان ، ظاهر و باطن خود را اُخروی کرده اند و در همین دنیا نیز تواناییِ شنیدن نداهای آسمانی را دارند . از جمله این بزرگان ، فقیه بزرگوار آیة اللّه سیّد رضا بهاء الدینی رحمه الله بود . آن بزرگوار ، وقتی به زیارت امام رضا علیه السلام  مشرّف می شد ، گاه توقّف کوتاهی می کرد و برمی گشت و برخی اوقات ، وارد حرم مطهّر هم نمی شد . یکی از دوستان ، راز این توقّف کوتاه در حرم را از ایشان پرسیده بود . در پاسخ ، فرموده بود : «آقا ! ما سلام  کردیم ، جواب شنیدیم و برگشتیم» . چه خوش بی مهربونی ، هر دو سر بی که یک سر مهربونی ، دردسر بی .
35. شناخت اهل بیت علیهم السلام اوّلین درس امام شناسی در «زیارت جامعه» ، شناختن اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله است .
36. 3 «أهل» ، در قرآن در فرهنگ قرآنی ، «أهل» به افرادی گفته می شود که نوعی پیوند و وابستگی ، آنها را گِرد هم آورد ، مانند : «أهل الإنجیل» ، 1 «أهل القُری» ، 2 «أهل المدینة» ، 3 «أهل «بیت» ، در قرآن البیت» ، 1 «أهل الذّکر» ، 2 «أهل التقوی» و .....
37. بنا بر فرهنگ قرآنی ، به کسانی اهل یا ذُرّیه پیامبر خدا گفته می شود که با او پیوند و بستگی داشته باشند و مهم ترین پیوند با پیامبر صلی الله علیه و آله ، هم عقیده بودن با اوست و کسی که از ایمان آوردن به پیامبر صلی الله علیه و آله سر باز بزند ، او را در زمره خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله نمی داند،
38. 4..همچنان که خداوند در باره فرزند نوح علیه السلام  می فرماید : «إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ . او از خاندان تو (خاندان پیامبری) نیست» .
39. «بیت» ، در قرآن واژه «بیت» ، چنانچه به اشخاص و افراد حقیقی اضافه شود ، معمولاً خانه مسکونی ایشان ، اراده می شود و در صورتی که به شخصیتی حقوقی و یا معانی دیگری افزوده شود ، حقیقت مضافٌ الیه را بیان می کند ؛ مانند : «بیت علم» ، که به معنای خاندانی است که به گونه ای با دانش ، در ارتباط هستند و یا «بیت مرجعیّت» ، یعنی خاندانی که با مرجع دینی مسلمانان ، به نوعی ارتباط دارند .
40. در این جا «بیت نبوّت» ، به کسانی اطلاق می شود که با حقیقت نبوّت ، یعنی جایگاه تجلّی اسما و صفات الهی ، مرتبط هستند و ارتباط زمینیان با آسمانیان را فراهم می کنند . نکته دیگر آن که بیت ، به «نبوّت (پیامبری) » افزوده شده است و به «نبی (پیامبر) » افزوده نشده است و نمی توان هر آن کس را که در خانه پیامبر صلی الله علیه و آله زندگی می کرده ، در زمره بیتِ نبوّت دانست . ص: 47 اللهم صل علی محمد و آل محمد وعجل فرجهم