سرفصل های شرح متقین نهج البلاغه - 18-19- 20- عبادات2 شب پرهیزکاران در شب بر پا ایستاده مشغول نمازند، و آیات قرآن را با تأمل و اندیشه مى‏خوانند، یرتّلونه ترتیلا، - و با خواندن و تدبّر در آن

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

امیر المومنین نهج البلاغه 110 صفت متقین (خطبه همام )

0. سرفصل های شرح متقین نهج البلاغه - 18-19- 20- عبادات شب انه، تلاوت قرآن و ترتیل‏ أمّا اللّیل فصافّون أقدامهم تالین لأجزاء القرآن: 2 شب  پرهیزکاران  پرهیزکاران در شب  بر پا ایستاده مشغول نمازند، و آیات قرآن را با تأمل و اندیشه مى‏خوانند، یرتّلونه ترتیلا، - و با خواندن و تدبّر در آن
1. یتعلّم قرآن یا در حال تعلّم قرآن - قال الصادق (علیه السلام)   : «ینبغى للمؤمن انْ لا یموت حتّى یتعلّم القرآن او یکونَ فى تَعَلّمه»: «براى مؤمن شایسته است که نمیرد تا اینکه تعلّم قرآن کند، یا در حال تعلّم قرآن باشد».
2. کیفیت قرائت قرآن: الف) ادب ظاهرى: در قرآن کریم آمده: (... وَ رَتِّلِ الْقرآن تَرْتِیلًا): (قرآن را با تأنّى و وضوح تلاوت کن». در جاى دیگر مى‏فرماید: (وَ إِذا قُرِئَ الْقرآن فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ):
3. «زمانى که قرآن قرائت مى‏شود گوش فرا دهید، و ساکت باشید، تا مورد رحمت خداوندى قرار گیرید) در روایات معصومین علیهمم‏السّلام هم وارده شده، از جمله پیامبر گرامى (صلى الله علیه وآله) مى‏فرماید:«لِکُل شى‏ء حِلیةٌ و حلیة القرآن الصوت الحسن» «براى هر چیزى زیورى است و زیور قرآن صداى خوب است» و نیز امام صادق (علیه السلام)    در مورد آیه‏ (وَ رَتِّلِ الْقرآن تَرْتِیلًا) فرموده‏اند:«هو انْ تَتَمکّثَ فیه و تُحَسّن به صوتک»:
4. «ترتیل‏ قرآن ؛ مکث وتوقف – ترتیل آن است که مَکث و توقف کنى در خواندن قرآن و (عجله ننمائى)
5. طریق و راه قرآن- «نظّفوا طریق القرآن»:  قال: «افواهکم»: «بماذا؟» «بالسواک»:
6. اولین عمل کننده به قرآن - «افواهکم طرق من طرق ربّکم، فنظّفوها»:خضوع و خشوع هنگام خوندن قرآن - (الَّذِینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ):
7. لرزش وخوف هنگام خوندان این کتاب - (اللهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَاباً مُّتَشَابِهاً مَّثَانِىَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ).
8. تلاوتى بیهوده قرار مده، - بر گوشم مُهر مَزَن، و بر چشمم پرده میفکن، و قرائت مرا قرائت و خواندن بدون تدبّر قرار مده؛
9. در مثالها و مواعظ قرآن تفکّر ؛ تعلّل کن‏- نظر کن چگونه کتاب پروردگارت و منشور ولایتت را تلاوت مى‏کنى،
10. قرائت قران با حزن و اندوه - «انّ القرآن نَزَلَ بالحزّن فاقرؤوه بالحزن»:
11. گریه ازخوف سجده برخاک - (... وَ إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إِیماناً وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ): (إِذا تُتْلى‏ عَلَیْهِمْ آیاتُ الرَّحْمنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا): آثار دیگر قرائت قران - به اینجا 21 اثر ذکر شد:
12. توضیح روایات قرائت قران -: «نَوّروا بیوتَکم بتلاوة القرآن! ... فانّ البیت اذا کثُرَ فیه تلاوة القرآن کثر خیرهُ و امتَعَ اهلَه و اضاءَ لاهل السماء کما تَضى‏ء نجوم السماء لاهل الدنیا»).
13. با قرائت قران - برکت بسیار: - حضور ملائکه، - البیتُ الذى یُقرأ فیه القرآن و یُذکَر اللّه- عزوجل- فیه تکثُر برکته و تحضُرُه الملائکة و تهجره الشیاطین ....»  «و الوِلدان یتعلّمون القرآن»..ورَجُلٌ قرأ القرآن .... فباولئک یدفع الله العزیز الجبّار البلاءَ و باولئک یُدیل اللّه- عزوجل- من الاعداء و باولئک یُنزل اللّه- عزوجل- الغیثَ من السماء».
14. اختلاط قرآن با گوشت و خون. 18. «مَنْ قرأ القرآن و هو شابٌ مؤمن اختلط القرآن بلحمه و دَمه و جَعَلَه الله مع السَفَرةِ الکِرام البَرَرة و کان القرآن حجیزاً عنه یوم القیامة».
15. 20- نزدیک بودن دُعا به اجابت: امام صادق (علیه السلام)  از پدر بزرگوارشان این حدیث را نقل مى‏کنند: «اغتنموا الدعاء عند خمس: عند قراءة القرآن و عند الاذان و عند نزول الغیث و عند التقاء الصِّفین للشهادة و عند دعوة المظلوم، لیس لها حجابّ دونَ العرش»:
16. «دعاء را پنج وقت غنیمت شمرید در وقت قرائت قرآن و اذان و نازل شدن باران و در وقت برخورد دو جناح (حق و باطل) در وقت دعوت مظلوم،
17. حال به معنى ترتیل بپردازیم «یرتَلونه ترتیلا» (وَ رَتِّلِ الْقرآن تَرْتِیلًا) «بَیّنه تبیانا و لا تَهُذّه هَذَّ الشِعر و لا تَنْثره نَثْرَ الرَّمل ولکن اقْرعوا به قلوبکم القاسیة و لا یکن هَمُّ احدکم آخر السورة»:
18. نیکو کنى صوت خود را - «هو انْ تَتَمکّثَ فیه و تُحَسّن به صوتَک»
19. همّت شما در بهتر خواندن-   مراد از هر چه بیشتر خواندن، مجرّد نیست.
20. بیشتر خواندن بدون تدبّر نیست؛ آیات بیشترى را با تأمّل و تعمّق بیشترى قرائت کنیم.
21.  صفات پرهیزکاران شب  زنده‏دار- (اما اللیل فصافون اقدامهم)  
22. مرحوم الهى در ذیل (اما اللیل فصافون اقدامهم) در وصف شب  چنین مى‏سراید:

شب  آمد رفیق دردمندان‏		شب  آمد شب  حریف مستمندان‏
شب  است انجم فروز کاخ نُه طاق‏					شب  است آتش‏زن دل‏هاى مشتاق‏
شب  آمد حکمت‏آموز دل پاک‏					شب  آمد گوهر افروز نُه افلاک‏
شب  آمد پرده پوش مست و هشیار									فروغ دیده و دل‏هاى بیدار
شب  آمد نقشه صحراى افلاک‏							شب  آمد طوطیاى چشم ادراک‏
فراز بارگاه عرش بنشست‏							ز جام «لى مع الله» گشت سرمست‏

همى خوانند خوش در پرده با شور						چو شمع از دفتر عشق آیت نور
شب  از چشم طبیعت رفت در خواب‏						دل بیدار گشت از شوق بى‏تاب‏
شب  تار آینه صنع الهى است‏				به ظلمت آب حیوان را گواهى است‏

 

31. حکایت شب  عاشقان سبحان‏

 

دل و دیده سپرد آن خوش نظاره‏					به گیسوى شب  و ناز ستاره‏
ز لعل ماه گاهى بوسه مى‏خواست‏			نشاطش مى‏فزود و غصّه مى‏کاست‏
به چشمان در تماشاى سماوات‏			به جان با روى جانان در مناجات‏

 

همى گفتا الهى یا الهى‏

مرا بر آسمانت نیست راهى‏

چو شب  گردد اگر هشیارى اى دوست‏

	نباشد خوشتر از بیدارى اى دوست‏
- به دیده باش چون ابر گهربار		به دل سوزان‏تر از شمع شرر بار

اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج‏1، ص: 459.. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم