سرفصل امیرالمومنین متقین 31- 34- برنامه روزانه .بردبار و دانشمند و نیکوکار و خداترس هستند، بلکه روز جلوه‏گاه این صفات است. معمولا آثار و حالات انسان در اجتماع براى مردم ظاهر مى‏شود؛

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

0. سرفصل امیرالمومنین متقین 31- 34- برنامه روزانه ..«و اما النهار فحلماء علماء، ابرار اتقیا» بردبار و دانشمند و نیکوکار و خداترس هستند، نه این که فقط در روز این صفات را دارند، بلکه روز جلوه‏گاه این صفات است. معمولا آثار و حالات انسان در اجتماع براى مردم ظاهر مى‏شود؛
1. جاهل فریب دنیا خورد - داستان قارون بیانگر نصیحت علماى بنى‏اسرائیل به توده مردمى است
2. علم ثمره وآگاهی به دنیا وآخرت - «أُوتُوا الْعلم » و جاودانگى آخرت و حقارت سرمایه‏هاى مادى
3. علم بیشتر ؛ زهد بیشتر - «انَّ عبادِىَ الصّالحینَ زهدوا فیها بِقَدر علمهِم بى»:«بندگان صالح من به اندازه
4.  دانش پیشرفت و منفعت جامعه - أَ وَ لَمْ یَعلم  أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَکَ مِنْ قَبْلِهِ مِنَ الْقُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَ أَکْثَرُ جَمْعاً:.
5. این تأئیدى ضمنى است که قارون علمى داشت که توانست ثروت عظیمى به آن وسیله جمع کند،.
6. رابطه علم  مادّى و ثروت «لا غنى أَخصَبْ مِنَ العقل و لا فَقْرَ أحَط من الحُمْقْ»:«هیچ غنائى پربارتر از عقل.
7. جهل مایه تعصب و لجاجت اذْجَعَلَ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْحَمِیَّةَ حَمِیَّةَ الْجاهِلِیَّةِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلى‏ رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ‏:
8. تعصب و خشم در دورن انسان - به این حالت «حمیت» گویند. در کتاب التحقیق فى کلمات القرآن الحکیم،.
9. تعصب جاهلیت - مشرکان مکه مانع ورود پیامبر (صلى الله علیه وآله) تعصب جاهلیت به آنان اجازه نداد که
10. علم و عاقبت‏اندیشى‏- را نداده و اجازه نمى‏دهد، که انسان فکر کند شاید اشتباه مى‏کند!
11. اصل علم وخیر؛ جهل وشر - «العلم  اصْلُ کلِّ خیر ... و الجهلُ اصلُ کُلّ شَرّه»: «علم  ریشه هر خیر، و.
12. جهل عامل تقلید کورکورانه است. إِذْ قَالَ لِابِیهِ وَقَوْمِهِ مَا هَذِهِ التَّمَاثِیلُ الَّتِى أَنْتُمْ لَهَا عَاکِفُونَ- قَالُوا وَجَدْنَا آبَاءَنَا لَهَا عَابِدِینَ- قَالَ لَقَدْ کُنتُمْ أَنْتُمْ وَآبَاؤُکُمْ فِی ضَلَال مُّبِین:.
13. دلیل منطقی نه؛  تقلید کور کورانه - به همین دلیل ابراهیم (علیه السلام) آنها را در ضلال مبین و گمراهى آشکار مى‏شمرد.
14. محاکمه جاهلانه -أُفٍّ لَکُمْ وَ لِماتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ‏: «افّ بر شما و بر آنچه پرستش مى‏کنید،
15. جاهل وعالم - الجاهِلُ صَغیر و ان کانَ شَیخاً و العالِمُ کَبیر و ان کان حَدَثاً»:«جاهل کودک است،
16. سکوت جاهل خیر- «لو سَکَتَ الجاهِلُ مَا اخْتَلف النّاس»: «اگر جاهل سکوت اختیار مى‏کرد هرگز اختلافى.
17. عالم غریب است . «العلماء غُرَباء لکثرة الجهال بینهم»: «دانشمندان غریب هستند، چون جاهلان در میان آنها .
18. جاهل در افراط یا تفریط -«لاترى الجاهل الّا مُفْرطاً او مُفَرّطا»: «جاهل را نمى‏بینى، مگر در حال افراط یا تفریط».
19. یک فقیه دانشمند - «فقیه واحد اشَدّ على ابلیس مِنْ الف عابد»: «یک فقیه دانشمند در برابر شیطان محکمتر از هزار عابد است».
20. فساد علماء1-  آفة العامة العالم الفاجر یکى از آسیب‏هاى اجتماع این است که دانشمندان ما تقوا نداشته باشند. رابطه با علماء: مجالسة العلماء عبادة ؛ رابطه و نشستن با علماء عبادت است. بحارالانوار، ج 1، ص 204.
21. نگاه به صورت عالم - النَّظَرُ فِی وَجْهِ الْعَالِمِ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود:
22. رابطه با بزرگان - المتقون سادة، و الفقهاء قادة، و الجلوس إلیهم عبادة. امالى طوسى مفید ... از اسحاق فرزند
23. صفات علماء در قرآن‏ 1 دارای ایمان و صاحبان عقل: هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْوِیلِهِ وَ ما یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلا اللّهُ وَ الرّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما یَذَّکَّرُ إِلا أُولُوا الالْبابِ‏ :
24.  دارای خشیت و ترس از خدا: ومِنَ النّاسِ وَ الدَّوَابِّ وَ الانْعامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ کَذلِکَ إِنَّما یَخْشَی اللّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ إِنَّ اللّهَ عَزِیزٌ غَفُورٌ
25. 3 اهل تهجّد و مناجات شبانه : أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّیْلِ ساجِداً وَ قائِماً یَحْذَرُ الاخِرَةَ وَ یَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الالْبابِ‏ :
26.  4 اهل سجده و گریه: وَ یَخِرُّونَ لِلاذْقانِ یَبْکُونَ وَ یَزِیدُهُمْ خُشُوعاً - و گریه‏کنان بر چانه‏ها (به سجده) مى‏افتند
27. 5 اهل دنیا نیستند: فَخَرَجَ عَلی قَوْمِهِ فِی زِینَتِهِ قالَ الَّذِینَ یُرِیدُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا یا لَیْتَ لَنا مِثْلَ ما أُوتِیَ قارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِیمٍ وَ قالَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَیْلَکُمْ ثَوابُ اللّهِ خَیْرٌ لِمَنْ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ لا یُلَقّاها إِلا الصّابِرُونَ‏
28. عالم ربانی - ما کانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُوتِیَهُ اللّهُ الْکِتابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّةَ ثُمَّ یَقُولَ لِلنّاسِ کُونُوا عِباداً لِی مِنْ دُونِ اللّهِ وَ لکِنْ کُونُوا رَبّانِیِّینَ بِما کُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْکِتابَ وَ بِما کُنْتُمْ تَدْرُسُونَ‏ آل عمران/ 79.
29. عبادت علمی لازم «قالُوا سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلیمُ الْحَکیمُ» (بقره/ 32)
30. بگو سبحان الله - «سُبْحانَکَ» - قالُوا سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلاَّ ما عَلَّمْتَنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلیمُ الْحَکیم‏ - البقرة : 32
31. (2) َ 5- علم خداوند به تمام جزئیات است‏ «کُلَّ شَىْ‏ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَر» ‏ «أَحْصَیْناهُ» «وَ لا حَبَّهٍ فى ظُلُماتِ الْأَرْضِ» «لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنینَ وَ الْحِسابَ»  أَ وَ لا یَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ ما یُسِرُّونَ وَ ما یُعْلِنُون‏
32. (3) انبیا و اوصیا.دانشمندان، در کنار فرشتگان - «أُولُوا الْعِلْمِ‏» شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیم‏
33. (4)- بى‏سوادى و ناآگاهى، وَ مِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لا یَعْلَمُونَ الْکِتابَ إِلاَّ أَمانِیَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ یَظُنُّون
34. (5) قیامت، روز آشکار شدن «سَیَعْلَمُونَ‏ غَداً مَنِ‏ الْکَذَّابُ‏ الْأَشِرُ» «یَعْلَمُونَ‏ ما تَفْعَلُونَ‏» «هَلْ‏ عَلِمْتُمْ‏ ما فَعَلْتُمْ‏»*
35. آرى، عالم‏ مؤمن بر مؤمن عادى «هَلْ‏ یَسْتَوِی‏ الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ» «هل‏ یستوى‏ الّذین یعلمون والّذین لا یعلمون»
36. جهل سرچشمه انحرافات - 14- در صدد به انحراف کشاندن دیگران، حتّى انبیا. تَأْمُرُونِّی‏ ...أَیُّهَا الْجاهِلُون‏
37. جوانمردی در برابر خطاکار - (یوسف به برادران خطاکار گفت: کارهاى شما «إِذْأَنْتُمْ‏ جاهِلُونَ‏»
38. ملایمت باجاهل -  وَ عِبادُ الرَّحْمنِ‏ الَّذِینَ‏ یَمْشُونَ‏ عَلَى‏ الْأَرْضِ‏ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ‏ الْجاهِلُونَ‏ قالُوا سَلاماً «عِبادُ الرَّحْمنِ‏» بیان شده که بعضى اعتقادى، بعضى اجتماعى و بعضى اخلاقى است.
39. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
40. اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج‏2، ص: 81