توبه 7- آرى گناهان سه باشند: گناهى که آمرزیده است و گناهى که آمرزیده نشود و گناهى که در باره مرتکب آن‏ امیدوار و بیمناکم،که خدا بنده را در باره آن در دنیا کیفر داده

                                                 بسم الله الرحمن الرحیم

1. 1. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
1. توبه 7-
2. قالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (علیه السلام): الذَّنْبُ الَّذِی لا یُغْفَرُ فَمَظَالِمُ الْعِبَادِ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ‏ کافی، ج 2، ص 443. آرى گناهان سه باشند: گناهى که آمرزیده است و گناهى که آمرزیده نشود و گناهى که در باره مرتکب آن‏ امیدوار و بیمناکم، گفتند: یا امیر المؤمنین! آنها را براى ما بیان کن، فرمود: آرى، اما گناه آمرزیده آن است که خدا بنده را در باره آن در دنیا کیفر داده است و خدا بردبار و کریم است از اینکه بنده خود را دو بار کیفر کند،
3. اما گناهى که آمرزیده نشود: ستمهائى است که مردم به یک دیگر کنند، زیرا چون خدا تبارک و تعالى بر خلقش عیان شد (یعنى به وسیله پیغمبران و اعلام شریعت خود) به خود سوگند یاد کرد و فرمود: به عزت و جلال خودم قسم که ستم هیچ ستمکارى را گذشت نکنم
4. گو اینکه مشتى کوبد و یا سائیدن مشتى باشد و اگر چه شاخ زدن شاخ دارى بى‏شاخى را باشد. براى بندگان از یک دیگر قصاص شود تا حقى از کسى بر کسى نماند و سپس آنها را به پاى حساب آرد، و اما گناه سوم گناهى است که خدا آن را بر خلقش نهفته و به گنهکار توبه از آن را روزى کرده است و به وضعى در آمده که از گناهش بیم ناک است و به پروردگارش امیدوار است و ما براى او همان حال را داریم که او براى خود دارد، براى او امید رحمت داریم و از عذاب هم بر او بیم داریم.
5. توبه گاهی مربوط به حق الناس است. آن هم گاهی مربوط به آبرو، گاهی مربوط به مال. گاهی مربوط به فکر، گاهی ...
6. قضای حق الله‏ : توبه منافق: إِلا الَّذِینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ اعْتَصَمُوا بِاللّهِ وَ أَخْلَصُوا دِینَهُمْ لِلّهِ‏ نساء/ 146.
7. تغییر در رویه و سلوک‏ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): أَ تَدْرُونَ مَنِ التَّائِبُ فَقَالُوا اللَّهُمَّ لا قَالَ إِذَا تَابَ الْعَبْدُ وَ لَمْ یُرْضِ الْخُصَمَاءَ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ : هر گاه انسان به زبان و دل توبه کند، ولى طلبکاران وستم‏کشیدگان را از خود راضى ننماید، در حقیقت توبه نکرده است.
8. وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ مَجْلِسَهُ وَ طَعَامَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ : هر گاه توبه کند، لیکن در نشست و برخاست‏ها و دعوت‏ها و پذیرایى‏هاى او چهره اسلامى مشاهده نشود، باز هم توبه او اساسى نیست.
9. وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ رُفَقَاءَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ : هر گاه شخصى توبه کند، ولى در مسائل اجتماعى روابط قبلى خود را با افراد فاسد همچنان ادامه دهد و آنان را عوض نکند، گویا اصلًا توبه نکرده است.
10. وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یَزِدْ فِی الْعِبَادَةِ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ : کسى که توبه کند، ولى به عبادتش چیزى اضافه نشود، او هم توبه نکرده است.
11. وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ لِبَاسَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ : هر گاه کسى توبه کند، ولى در لباس و قیافه ظاهرى او تغییراتى داده نشود، باز هم توبه نکرده است. یا مقصود این است که اگر لباس حرام و گناه را به لباس تقوى تغییر ندهد، تائب شمرده نمى‏شود.
12. وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ فِرَاشَهُ وَ وِسَادَتَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ : هر گاه کسى توبه کند، ولى در مسائل خانوادگى، زناشوئى وتربیت فرزند، اخلاق و رفتار اسلامى نداشته باشد و در مسائل جنسى از راه انحرافى که رفته باز نگردد، او نیز توبه نکرده است.
13. وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یَفْتَحْ قَلْبَهُ وَ لَمْ یُوَسِّعْ کَفَّهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ : هر گاه توبه کند، امّا روحش باز و رویش گشاده نباشد، بلکه همان تنگ نظرى‏هاى قبلى را داشته باشد و از کمک به دیگران خوددارى کند، او هم توبه نکرده است.
14. وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُقَصِّرْ أَمَلَهُ وَ لَمْ یَحْفَظْ لِسَانَهُ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ : هرگاه کسى توبه کند، ولى از خیال‏پردازى وآرزوهاى واهى ودور ودراز خویش دست برندارد وزبانش را از انواع تهمت‏ها، دروغ‏ها، غیبت‏ها، ناسزاها، شایعه‏سازى‏ها، یاوه‏گویى‏ها، سخن چینى‏ها،
15. وَ مَنْ تَابَ وَ لَمْ یُقَدِّمْ فَضْلَ قُوتِهِ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ فَلَیْسَ بِتَائِبٍ‏ ک کسى که توبه کند، ولى در مسائل اقتصادى و مصرف مال و توجّه به محرومان و گرسنگان جامعه بى‏تفاوت باشد و حاضر نباشد کمى از دارایى و تشریفات زندگى خود را در راه رفاه دیگران صرف نماید، او هم توبه نکرده است.
16. وَ إِذَا اسْتَقَامَ عَلَی هَذِهِ الْخِصَالِ فَذَاکَ التَّائِبُ‏ جامع‏الاخبار، ص 88.
17. 7- «مَن تَابَ وَ لَم‏یُغَیّر خُلقَه و نِیّتَه فَلیسَ‏ بِتائِب‏» هر گاه کسى توبه کند، ولى در حالات روحى، فکرى، قلبى و برخوردهاى اجتماعى او تغییراتى حاصل نشود و به جاى راضى کردن خدا به فکر راضى کردن این و آن باشد و تکبّر، کینه، حسادت، بُخل و ریا را کنار نگذارد و انگیزه‏ها و هدف‏هاى مادّى خود را به قصد قربت و اخلاص تبدیل نکند، باز هم توبه او ریشه و اساس ندارد.
18. إِلا الَّذِینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَیَّنُوا فَأُولئِکَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ‏ بقره/ 160. توبه واقعى، همراه با اصلاح وجبران خلاف‏ها مى‏باشد. تابُوا* ... وَ أَصْلَحُوا
19. ملائکه هم دربرای توبکار دعا می‏گویند: فَاغْفِرْ لِلَّذِینَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِیلَکَ‏ غافر/ 7.
20. زمان و فوریت توبه‏ : الف: فوریت توبه‏ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): یا ابن مسعود لا تقدم الذنب و لا تؤخّر التوبة و لکن قدم التوبة و أخر الذنب فإن الله تعالی یقول فی کتابه" بَلْ یُرِیدُ الانْسانُ لِیَفْجُرَ أَمامَهُ" (قیامت- 5) مکارم‏الاخلاق، ص 453.قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): تَأْخِیرُ التَّوْبَةِ اغْتِرَارٌ وَ طُولُ التَّسْوِیفِ حَیْرَةٌ إرشاد مفید، ج 2، ص 205.
21. و از سخنان آن حضرت علیه السّلام که مردم را بتوبه وادارد گفتار او است که فرماید: پس انداختن توبه از فریفتگى (بدنیا) است، و بسیارى امروز و فردا کردن از حیرت و سرگردانى است و بهانه‏جوئى بر خدا هلاکت ببار آرد، و پافشارى در گناه (و تکرار آن، بخاطر) آسوده بودن و ایمنى از مکر خدا است، و ایمن نشوند از مکر خدا جز مردمان زیانکار.
22. قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (علیه السلام): إن قَارَفْتَ سَیِّئَةً فَعَجِّلْ مَحْوَهَا بِالتَّوْبَةِ تحف‏العقول، ص 79. اگر گناهى انجام دادى شتاب در نابودى آن کن بوسیله توبه، آنکه ترا امین قرار دهد
23. قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (علیه السلام): مُسَوِّفُ نَفْسِهِ بِالتَّوْبَةِ مِنْ هُجُومِ الاجَلِ عَلَی أَعْظَمِ الْخَطَرِ غررالحکم، ص 194. پس اندازنده نفس خود بتوبه از ناگاه رسیدن أجل بر بزرگترین خطرست، مراد ترغیب در شتاب کردن در توبه است از گناهان و این که کسى که پس اندازد آن را از براى نفس خود و وعده دهد آنرا بکردن و نکند در حال مشرف بر بزرگترین خطرست، باعتبار آنکه ممکن است که ناگاه مرگ او در رسد و توبه نکرده برود.
24. توبه باید فوری باشد: یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ‏ نساء/ 17.
25. إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَی اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ ثُمَّ یَتُوبُونَ مِنْ قَرِیبٍ‏ نساء/ 17.  جهل در آیه به معنای ندانستن نیست، بلکه طوفان غرائزی است که علم را خنثی می‏کند. قریب در آیه؛ یعنی قبل از دیدن آثار مرگ،
26. ولی معنای عرفی آن، این است که نگذارد رسوبات و حالات گناه در روح او اثر کند و شاید کلمه عَلَی اللّهِ؛ یعنی قول پذیرش خدا تنها برای کسانی است که زود توبه کنند و اگر تأخیر بیفتد خدا قولی برای پذیرش آن نداده، بلکه ممکن است تفضلا قبول کند و ممکن است قبول نکند.
27. 8- قَالَ لُقْمَانُ (علیه السلام): لابْنِهِ یَا بُنَیَّ لا تُوخِّرِ التَّوْبَةَ فَإِنَّ الْمَوْتَ یَأْتِی بَغْتَةً مجموعه‏ورام، ج 2، ص 231. ای فرزندم توبه را به تاخیر می نداز چون آمدن مرگ ناگهانی است .
28. 9- أَنِیبُوا إِلی رَبِّکُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَکُمُ الْعَذابُ‏ زمر/ 54. مغفرت الهى، مشروط به تسلیم شدن و پیروى از دستورات الهى است.
29. ب: زمان توبه‏ : وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الانَ وَ لا الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَ هُمْ کُفّارٌ أُولئِکَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِیماً نساء/ 18.
30. سُئِلَ الصَّادِقُ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ" وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتّی إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ" (نساء/ 18)
31. قالَ إِنِّی تُبْتُ الانَ قَالَ ذَاکَ إِذَا عَایَنَ أَمْرَ الاخِرَةِ من‏لایحضره‏الفقیه، ج 1، ص 133.
32. 3- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): مَنْ تَابَ قَبْلَ أَنْ یُعَایِنَ قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ‏ کافی، ج 2، ص 440.
33. فقط در یک مورد توبه قبول نمی‏شود و آن وقتی است که انسان در چنگال مرگ گرفتار شده است؛ یعنی لحظه‏ای که انسان مرگ را معاینه می‏کند.
34. قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (علیه السلام): لا تَکُنْ مِمَّنْ یَرْجُو الاخِرَةَ بِغَیْرِ عَمَلٍ وَ یُرَجِّی التَّوْبَةَ بِطُولِ الامَلِ‏ نهج‏البلاغه، حکمت 150.
35. مباش از کسانی که قصد توبه دارند، اما می‏گویند دیر نمی‏شود، وقت باقی است.در اثر عقب انداختن توبه اولا، آن رذایل و کثافات زیاد می‏شود و ثانیا، ضعیف و ناتوان می‏شویم و لذا توفیق توبه کم می‏شود.
36. عدم لجاجت‏ : إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَی اللّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ نساء/ 17.
37. وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلا صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً عَسَی اللّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ‏ توبه/ 102.
38. افرادی فن تربیت را نمی‏دانند و می‏گویند می‏خواهیم بچه را تربیت کنیم، هر مجلسی که خودش می‏رود او را هم همراه می‏برد. اجازه بازی و خنده به او نمی‏دهد، همه‏اش به او می‏گوید: خدا، قیامت، جهنم. این بچه وقتی به سن 20 سالگی برسد به محض کوچکترین برخورد با یک عامل انحرافی و یا به دست آوردن یک فرصت وآزادی از راه به در می‏شود و زنجیر را پاره می‏کند.
39. توبه درست به عکس این قضیه است. آدمی که گناه و معصیت کرده و غرق در شهوات است وقتی که فرشته وجودش اشباع نشد یک مرتبه فاجعه‏ای به وجود می‏آورد و علیه خود قیام می‏کند.

         40اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم