امیر المومنین-متقین--103 نفس او در زحمت‏ 104- مردم از او در راحت‏ 105- خود را براى آخرت به سختى مى‏اندازد 106- مردم را در آسایش قرار مى‏دهد «نفسه منه فى عناء و الناس منه فى راحة ا تعب

بسم الله الرحمن الرحیم

 اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

امیر المومنین-متقین--103 نفس او در زحمت‏ 104- مردم از او در راحت‏ 105- خود را براى آخرت به سختى مى‏اندازد 106- مردم را در آسایش قرار مى‏دهد

 

0. «نفسه منه فى عناء و الناس منه فى راحة ا تعب نفسه لا خرته و اراح الناس من نفسه» : نفس او در سختى، و مردم از او در آسایشند، نفس خود را براى آخرت خویش به تعب افکنده و مردم را از خود در راحتى قرار مى‏دهد.***
1. تحمل سخی برای آخرت- شرح: پرهیزگار وقتى ببیند مردم مشکل دارند، خود را به زحمت مى‏اندازد و چه بسا بى‏خوابى را بر خود تحمل مى‏کند تا مشکل آنها را حل کند. چنان عمل کرده که وقتى مردم دچار مشکلى مى‏شوند، خود به سوى او مى‏آیند و گوئى او باز کننده گره و حلّال مشکلات است، دائماً به دنبال کارهاى مردم است، تا مردم راحت باشند، گرچه خود ناراحت باشد، ولى این ناراحتى نه به خاطر امور دنیوى و وجهه پیدا کردن است، بلکه براى خدا و توشه برگرفتن براى آخرت است. و به بقاء مى‏اندیشد و بقاء در آخرت است.
2. خدمت به خلق بالا از عبادت -  بینش و اندیشه او چنین عملى را به او توصیه مى‏کند، زیرا بینش او بینشى توحیدى است که خدمت به خلق را بعد از عبادت خالق افضل چیزها مى‏شمارد. در روایتى از امام عسکرى (علیه السلام) رسیده که «دو خصلت است که بالاى آن چیزى نیست. یکى ایمان به خداوند و دوّمى نفع رساندن به برادران دینى و انسانى» «خصلتان لیس فوقهما شى‏ء الایمان باللّه و نفع الاخوان».
3. سختى  و راحتى مردم - پرهیزگار مى‏داند نفس او امر کننده به پلیدیها است (امّاره به سوء) و دشمنى شناخته شده است و از این رو توجه به خواهشهاى آن نمى‏کند، تا به سختى افتد، سختى او مایه راحتى مردم و راحتى او مایه ناراحتى مردم است، او ظلم به احدى نمى‏کند و جز آسایش خلق به چیزى نمى‏اندیشد.
4. ظلم به احدی نداشته باشد - از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که از پدران خود نقل کردند، در وصیت و سفارش نبى‏اکرم (صلى الله علیه و آله) به على (علیه السلام) است که فرمودند: «یا على افضل الجهاد مَنْ اصبَحَ لایهُمّ بِظُلم احَد»: «اى على با فضیلت‏ترین جهاد این است که فرد صبح کند و اهتمام به ظلم احَدى نداشته باشد».
5. سرای باقی محل استقرار - نظر پرهیزگاران به آخرت است زیرا آن سراى باقى و محل استقرار ابدى است‏ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِیَ دارُ الْقَرارِ و هر عاقلى خانه اقامت خود را آباد مى‏کند، نه منزلگاههاى میان راه را، مولى على (علیه السلام) مى‏فرمایند: «مَنْ عَمَر دارَ اقامته فهو العاقل»: «کسى که خانه اقامتى خود را بنا کند و آباد سازد، او عاقل است».
6. آفریده برای آخرت - در جاى دیگر مى‏فرمایند: «انّک مخلوق للاخرة فاعمل لها، انّک لم تُخْلَق للدنیا فازهد فیها»: «تو اى انسان، براى آخرت آفریده شده‏اى، (تا آنجا سکونت کنى) پس براى آنجا عمل انجام بده و براى دنیا و سکونت در آن آفریده نشده‏اى، پس در آن زاهد باش و براى آن کار مکن (هدف را آخرت قرار بده!) » آرى به فرموده مولى على (علیه السلام) هر کس همت خود را براى آخرت قرار داد، به‏ آرزوى خود رسید «مَنْ جعل کلّ همّه لَاخرته ظفر بالمأمول» و هر کس براى دنیا و به قصد دنیا فعالیت کرد دچار خسارت شد.
7. مرحوم الهى، در ذیل‏ «نفسه منه فى عناء و الناس منه فى راحة» چنین گوید:
8. و در ذیل «اتعب نفسه لا خرته» گوید:

به خلق آسایش آرد خویش را رنج‏		که جوید در خراب خویشتن گنج‏
تو نیز ایجان چو مردان وفا کیش‏		جهان را نوش باش و خویش را نیش‏
(الهى) جهد کن تا مى‏توانى‏		که مردم را به آسایش رسانى‏

کشد رنج سفر آن جان آگاه‏		که یابد ملک جاویدان در این راه‏
تن آسائى رها کرد آن دل آزاد		که آساید در اقلیم روان شاد
فرو ماندن به چاه تن‏پرستى‏		روان را جاودان دارد به پستى‏

 

دو روزى رنج بر دَرِ دانش و دین‏		پرستش کن وصال دوست بگزین‏
سفرگاهیست گیتى، باش هشیار		کز اینجا رفت باید تا بَر یار
ترا رنج سفرگر باشدت هوش‏		به منزل چون رسى گردد فراموش‏
نماند رنج و ماند شادمانى‏		در آن دولت‏سراى جاودانى‏

10. و در ذیل «و اراح الناس من نفسه» گوید:

ز رنج آرد به راحت مردمان را		نشاند فتنه دور زمان را
همه راحت بود بر خلق بى‏رنج‏		وجودش خلق را شادیست چون گنج‏
بکوش اى جان که بر بیگانه و خویش‏		وجودت نوش شاید بود نِى نیش‏

 

چو بتوان شد دواى دردمندان‏		نشاید گشت درد مستمندان‏
به رنج مردم از خورسند گردى‏		به زنجیر ستم پابند گردى‏
و اگر خوشنودى از آسایش خلق‏		تو را آسیب دوران نفشُرَد حلق‏
ز من بنیوش و جاى بد، نکوئى‏		به کار خلق کن گر پاک خوئى‏

****** اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم