ادب نسبت به خود ، خشوع، ادب نماز است. نماز براى رسول اللّه صلى الله علیه و آله و امثال او نور چشم است

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

ادب 4

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

1. ادب در سخن گفتن : باید در سخن گفتن با بزرگان ومعلّم، ادب‏ در گفتار رعایت شود. «لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا ...»
2. رعایت ادب‏ در سخن، از ویژگى‏هاى قرآن است. «رفث» به معناى سخن گفتن پیرامون مسائل زناشویى است که در آیه به کنایه از آمیزش آمده است.که ادب گفتار باید رعایت شود.
3. رعایت ادب‏ در حریم نگه داشتن : وقتى دشمن پرده‏درى نمى‏کند، ادب‏ در بحث و مناظره اقتضا دارد ما نیز حریم را نگه داریم. فرعون گفت: «لَأَظُنُّکَ یا مُوسى‏ مَسْحُوراً» موسى نیز در جواب او فرمود: «لَأَظُنُّکَ یا فِرْعَوْنُ مَثْبُوراً»
4. رعایت ادب‏ در رفتار : اگر ادب‏ در کلام لازم است، در رفتار و کردار، به طریق اولى لازم است.
5. ادب‏ در گفتار : «لِانْ یَکُونَ الْعَبْدُ طاهِراً اذا قامَ بَیْنَ یَدَىِ الْجَبّارِ عِنْدَ مُناجاتِهِ» وضو، یک ادب‏ در برابر خداست تا بنده، هنگام نماز، وقتى در برابر خداوند مى‏ایستد
6. مقتضاى ادب‏ در برابر خدا : و ایستادن در آستان جلال و عظمت او، آنست که نماز، با بهترین و پاک‏ترین لباس باشد و نمازگزار، از توجّه و حضور قلب‏
7. رعایت ادب‏ در نماز: در اسلام به ما سفارش شده که در نماز با ادب بایستیم، دست‏ها روى ران‏ها، بدن آرام، نگاه‏ها به محل سجده، لباس‏ها نو و تمیز، همراه با بوى خوش و معطّر. اگر با جماعت هستیم از سایرین جلو و عقب نیفتیم و خود را هماهنگ دیگران و مردم کنیم، مقام امام را نگهداریم، قبل از او کارى انجام ندهیم، به رکوع یا سجود نرویم و بهتر است حتّى قبل از کلام امام، ذکر نماز را به زبان جارى نکنیم. مجموعه این دستورالعمل‏ها روحیه ادب و اطاعت را در انسان تقویت مى‏کند، آن هم ادبى بر اساس ارزش‏هایى چون: شناخت، محبّت، تواضع و ادب‏ در برابر کسى که اهلیّت دارد، نه تملّق و نه خودباختگى.
8. ادب‏ در گفتار: اکنون که در محضر پیامبر صلى الله علیه و آله نیستیم، باز مسئله ادب‏ در زیارت مرقد حضرت و نسبت به جانشینان حضرت همچنان در جاى خود باقى است.
9. ادب‏ در گفتگو: گفتار باید همراه با کردار باشد وگرنه قابل سرزنش است.«لِمَ تَقولون مالا تَفعلون»
10. زمینه های ادب‏. مثبت‏ :  کَفَاکَ ادباً لِنَفْسِکَ اجْتِنَابُ مَا تَکْرَهُهُ مِنْ غَیْرِکَ‏ درتربیت خود همین بس که از آنچه در دیگران نمی پسندی دوری کنی (نهج .حکمت 412)  
11. بهترین ادب : أحسن الاداب ما کفک عن المحارم‏  بهترین ادب ها آن است که ترا از حرام باز دارد.(غررالحکم)
12. عبرت از بی ادبان : قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (علیه السلام) إذا رأیت فی غیرک خلقا ذمیما فتجنب من نفسک أمثاله‏ ؛ هر کاه خلق ناپسندی دیدی آنرا از خودت دورکن ؛ غررالحکم، ص 324.
13. توجه به فطرت پاک : از حضرت عیسی (ع) پرسیدند چه کسی شما را ادب کرد فرمود: رأیت قبح الجهل فجانبته‏ (مجموعه‏ورام) هیچ کسمرا ادب نیاموخت بلکه زشتی ونادنی را دیدم  از آن دوری گذیدم 
14.  ادب فهم و شعور: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) اللهم صل علی محمد و آل محمد واجعلنا من الذین تمسکوا بعروة العلم و ادبوا أنفسهم بالفهم‏ (بح)؛ درود بر محمد وآل محمد خدایا ما را از کسانی قرار ده که به حلقه دانش چنگ آویختند و جانهایشان را با فهم ادب کردند ؛ ما را از آن افرادی ده که به برکت علم خودم را ادب کنم به درک حقیقت نایل گردیم؛
15. ادب معاشرت با بزرگان: قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (علیه السلام) جالس العلماء یزدد علمک و یحسن ادبک و تزک نفسک‏ غررالحکم، ص 430.با علما معاشرت کن تا علمت زیاد ادبت نیکو جانت پاک گردد
16. موارد ادب‏ نسبت به خدا : وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لامّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلا ما رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحِیمٌ‏ یوسف/ 53. هم از پاکى و عفّت خود در برابر تهمت‏ها باید دفاع کرد و هم به شرور نفس اعتراف نمود و به خدا پناه برد.
17. ادب نسبت به خود ، خشوع، ادب نماز است. نماز براى رسول اللّه صلى الله علیه و آله و امثال او نور چشم است ولکن براى بعضى‏ها که خشوع‏ ندارند، همچون بارى سنگین است. خشوع‏، مربوط به قلب و روح و خضوع، مربوط به اعضاى بدن است.
18. ادب در دعا : وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ‏ فر 60.. دعا کنید تا من براى شما مستجاب کنم. انسان با تضرع ودعا مى‏تواند مصالح خود را بدست آورد و سرنوشت خود را تغییر دهد.
19. ادب در کلام: سلام کردن، بلند نکردن صدا ، قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ (علی السلام) لا ادب لسیی النطق‏ غررالحکم، ص 248.
20. ادب درعفت  کلام : امام صادق (ع) دوستی داشت، به غلامش فحش مادر داد. حضرت سرش را بلند کرد و به صورت خودش سیلی زد و فرمود:" فکر می‏کردم تو آدم با تقوایی هستی، حالا که اینطور شد تا آخر عمر با تو دوستی ام را قطع می‏کنم" (وسائل، ج 11، ص 325.)
21. ادب در لباس‏:پوشیدن : لباس کفر و لباس شهرت و لباس مختص جنس مقابل و مهیج شهوت حرام است (روابط خانواده- معصومی)
22. ادب در طعام‏ : ادب در بریدن نان با چاقو و اینکه نان که آمد منتظر غذای دیگر نباشیم.
23. ادب در حمام‏ : و لو تنها هستیم عورت را بپوشانیم. (حلیة المتقین)
24. ادب در قبرستان : ‏ خندیدن در قبرستان کراهت دارد، چون قبرستان محل موعظه است.
25. ادب نسبت به دیگران‏ :  نسبت به پیامبر لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ‏ حجرات/ 2.
26. ادب نسبت به مردم‏ : قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً بقره/ 83. وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً فرقان/ 63.
27. ادب نسبت فقرا : وَ ما أَنَا بِطارِدِ الَّذِینَ آمَنُوا هود/ 29. وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُومِنِینَ‏ شعراء/ 215.
28. ادب نسبت به پدر ومادر : پیرمردی پشت سرش بود.امام پرسید: ایشان کیستند؟ گفت: پدرم. امام: چرا شما جلو ایشان راه می‏رفتی.
29. ادب نسبت به استاد : یکی از مهم ترین عوامل برکت درس احترام به استاد است.
30. ادب نسبت به افراد مجلس‏ :  إذا قیل لکم تفسحوا فی المجالس فافسحوا یفسح الله لکم ... (مجادله 11)
31. ادب نسبت به اهل کتاب وکفار- إِنّا أَوْ إِیّاکُمْ لَعَلی هُدیً أَوْ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ‏ سبأ/ 24. - یا صاحِبَیِ السِّجْنِ‏ یوسف/ 39.
32. مؤدبان نمونه‏،حضرت هابیل (ع)-لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَیَّ یَدَکَ لِتَقْتُلَنِی ما أَنَا بِباسِطٍ یَدِیَ إِلَیْکَ لاقْتُلَکَ إِنِّی أَخافُ اللّهَ رَبَّ الْعالَمِینَ‏ مائده/ 28.
33. ادب حضرت ابراهیم (ع) : در مقام احتجاج با قوم خود تمام نعمت‏ها را به خداوند نسبت می‏دهد مانند، نعمت خلقت، هدایت، اطعام و اما مرض را به خود نسبت داده و فرموده وقتی مریض می‏شوم خداوند شفایم می‏دهد، برای اینکه در این مقام که مقام ثنا وستایش است مناسب نبود مرض را به او نسبت دهد، بلکه شفای مرض را به خداوند اسناد می‏دهد. وَ إِذا مَرِضْتُ فَهُوَ یَشْفِینِ‏ شعراء/ 80.
34. ادب حضرت اسماعیل (ع) حضرت ابراهیم (ع)جریان خواب خود را برای فرزندش نقل کرد که رأی خود را بگوید فَانْظُرْ ما ذا تَری‏ که این خود ادبی بود از آن جناب نسبت به فرزندش (چون با او مشورت کرد) اسماعیل گفت: آنچه را که مأمور شده‏ای انجام بده‏ یا أَبَتِ افْعَلْ ما تُومَرُ او نیزرعایت ادب نسبت به پدر نمود و نگفت: رأی من چنین است. گفت اگر خدا بخواهد من صبر خواهم کرد و صبر خود را به مشیت الهی مقید ساخت. (صافات/ 102)
35. ادب حضرت موسی (ع) در نخستین روز بعثت خود از خداوند درخواست هایی نمود، مانند شرح صدر، آسان شدن کار و ... ادبی که آن حضرت در این کلمات به کار برده این است که غرض و نتیجه‏ای که از این سئوالات در نظر داشته بیان کرده تا کسی خیال نکند منظورش از آنچه که درخواست کرده، نفع خودش بوده و لذا گفت: غرض از این درخواست ها این است که من و همه بندگانت تو را بسیار تسبیح گفته و فراوان به یاد تو باشیم. قالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِی یَفْقَهُوا قَوْلِی وَ اجْعَلْ لِی وَزِیراً مِنْ أَهْلِی هارُونَ أَخِی اشْدُدْ بِهِ أَزْرِی وَأَشْرِکْهُ فِی أَمْرِی کَیْ نُسَبِّحَکَ کَثِیراً وَ نَذْکُرَکَ کَثِیراً طه/ 34- 25
36. ادب حضرت یعقوب‏ : وقتی فرزندان یعقوب به پدر گفتند: چرا اینقدر از یوسف یاد می کنی که یا خود را مریض می کنی یا هلاک می سازی؟ در پاسخ گفت:" من شکایتم را به شما که نیاوردم، من تنها غم و اندوهم را به خدا گویم و شکایت نزد او‏برم و از خداوند" الطافی"سراغ دارم که شما نمی‏دانید و این از ادب انبیا است نسبت به پروردگار که در جمیع احوال متوجه پروردگارشان  بودند و جمیع حرکات و سکنات خود را در راه او انجام می‏دادند.قالَ إِنَّما أَشْکُوا بَثِّی وَ حُزْنِی إِلَی اللّهِ وَ أَعْلَمُ مِنَ اللّهِ ما لا تَعْلَمُونَ‏ یوسف/ 86- 85.
37. . ادب حضرت یوسف (ع) از لطیف‏ترین ادب ها به کار برده این است که از جفاهایی که برادران بر وی روا داشتند و او را به قعر چاه انداختند ودرهمی ناچیز او را فروختند و دزدی متهمش کردند؛ اسمی نبرد، و از همه آنها تعبیر کرد به اینکه شیطان بین من و برادرانم فساد ایجاد کرد وآنهارا به بدی یاد نکرد، ونعمت های الهی را، چو نجات از زندان وسلطنت و علم به تأویل احادیث بیان نمود.نَزَغَ الشَّیْطانُ بَیْنِی وَ بَیْنَ إِخْوَتِی إِنَّ رَبِّی لَطِیفٌ لِما یَشاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ رَبِّ قَدْ آتَیْتَنِی مِنَ الْمُلْکِ وَ عَلَّمْتَنِی مِنْ تَأْوِیلِ الاحادِیثِ‏
38. ادب حضرت داود و سلیمان (ع) ادبی که آن دو بزرگوار در حمد و شکر خود به کاربرده‏اند اینست که فضیلت علم خود را به خداوند نسبت داده‏اند و مردم بی ایمان علم خود را به خود نسبت داده‏اند،قالا الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی فَضَّلَنا عَلی کَثِیرٍ مِنْ عِبادِهِ الْمُومِنِینَ‏ (نمل/ 15)
39.  بی ادبی قارون : قارون چنین در پاسخ قومش که نصیحتش کردند و گفتند به اموال خوذ افتخار نکند، گفت: إِنَّما أُوتِیتُهُ عَلی عِلْمٍ عِنْدِی‏ (قصص/ 78)
40. ادب حضرت رسول اکرم (ص) در قرآن کریم تأدیب‏های الهیه وتعلیمات عالیه در انواع و اقسام ثنا بر پروردگار تا دردرخواستها بکارگیرد،  قُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ سَلامٌ عَلی عِبادِهِ الَّذِینَ اصْطَفی‏ نمل/ 59.د) قُلْ إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏ انعام/ 162.
41. تذکر: کلمه ادب در قرآن کریم: به کار نرفته است، امّا در ذیل آیه شریفه‏ خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِینَ‏ اعراف/ 199.
42. نمونه های بی ادبی‏، نسبت به خدا،: بی ادبی شیطان‏ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ‏ اعراف/ 12. رَبِّ بِما أَغْوَیْتَنِی‏ حجر/ 39.
43. بی ادبی یهود، إِنَّ اللّهَ فَقِیرٌ وَ نَحْنُ أَغْنِیاءُ آل عمران/ 181.ادْعُ لَنا رَبَّکَ‏ بقره/ 68. لَنْ نَصْبِرَ عَلی طَعامٍ واحِدٍ بقره/ 61.
44.  بی ادبی ضعف الایمان‏:  فَیَقُولُ رَبِّی أَهانَنِ‏ فجر/ 16. 4. بی ادبی مشیرکین،‏ وَإِذَا قِیلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمَنِ قَالُوا وَمَا الرَّحْمَنُ‏ فرقان/ 60.
45. بی ادبی‏،نسبت به انبیا و کتب آسمانی‏، قابیل نسبت به برادر خود فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِیهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الْخَاسِرِینَ‏ (مائده 30)
46. بی ادبی‏، فرعون به حضرت موسی (ع) إِنَّ رَسُولَکُمُ الَّذِی أُرْسِلَ إِلَیْکُمْ لَمَجْنُونٌ قالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ ما بَیْنَهُما شعراء/ 28- 27.
47. رعایت ادب الا ما شاء الله بنیه اسلام برادب است . تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل...                                     اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم تنظیم 17/8/1393برابر14محرم